viernes, 27 de febrero de 2015

Rematar co paraíso do acredor. Mark Blyth


É unha honra e unha ironía estar hoxe aquí e recibir o Hans-Matthöfer-Preis für Wirtschaftspublizistik do ano 2014. Honra por ser recoñecido, dada a competencia. Por nomear a algúns dos meus contendentes, Thomas Piketty ben pode ser o meu economista favorito e Wolfgang Munchau o meu xornalista favorito, polo que ser recoñecido entre eles é unha honra.

Pero é tamén un tanto irónico ser recoñecido nun país que semella, polo menos ao nivel da súa elite, completamente impermeable á mensaxe do libro que se está a premiar esta noite. Se cadra polo menos nesta sala, e entre os socialdemócratas, a mensaxe estea a gañar forza.


A austeridade en tanto que política económica simplemente non funciona. Nos casos en que semellaba funcionar, existía algo máis que facía realmente o traballo; polo xeral a devaluación dunha moeda soberana ao mesmo tempo que a expansión nun socio comercial moito máis grande impulsase as exportacións no curto prazo. Os orzamentos recortábanse ao tempo que as exportacións se expandían, pero non eran os recortes o importante, érao a expansión.

Xa estiven aquí antes a falar de austeridade, así que aproveitemos os poucos minutos que temos para ollar cara adiante e non cara atrás.


Todos os ollos están postos en Grecia e na posibilidade de impago ou de “Grexit”. Trátase dunha posición imposible, mírese por onde se mire. Os gregos non poden pagar o que deben dado que as políticas implementadas para axudarlles a crecer traducíronse na caída de case que un terzo da súa economía. A xente nova e con talento marcha deixando atrás aos xubilados e ao sector público.


Pero recoñecer este feito e acomodar a el a política abre cuestións nos países debedores como Irlanda, Portugal e España que os países acredores como Alemaña non queren tratar.


Entón, como avanzamos?, e cal é o papel dun partido socialdemócrata na conformación deste camiño? Destacaría dúas cuestións. A primeira é o que chamo “a falsa promesa das reformas estruturais”. Non pode haber dúbida de que os países debedores de Europa precisan importantes reformas dos sistemas tributarios, os mercados laborais, a regulación das empresas e unha serie doutras áreas.

Pero…


1. Cando dicimos “reforma estrutural” non temos verdadeira idea do que estas palabras significan en realidade e a miúdo recorremos a elas coma un recoñecemento implícito de que a austeridade fracasou ou…

2. Entendemos mal o que fixemos cando nos referimos a episodios anteriores de reformas estruturais e, polo tanto, escápasenos que é imposible para calquera persoa facer o que xa fixo unha vez.


Déixenme explicar. A “reforma estrutural” acostumaba chamarse “axuste estrutural”. E esquerdistas europeos coma nós acostumábamos condeala como se fose absurda, ridícula, “tolerías neoliberais”… e aínda así parece que estamos moi felices aplicando estas políticas -a pesar do dano que fixeron no mundo en desenvolvemento- por riba dos nosos socios europeos.


Cando un se pregunta polo contido das reformas estruturais, semella que se trata dunha lista de impostos baixos, de desregular todo o que se poña por diante, de privatizalo todo e de agardar o mellor. Pero estas políticas non son perturbadoramente americanas, se non thatcheritas? Acaso todo isto non se supón que é todo ao que se opón o SPD e que o electorado alemán nunca aceptaría?


As reformas europeas están tapadas cunha capa máis sutil pedindo simplemente que todos se fagan “máis competitivos” –e quen podería estar contra iso? Até que un lembra que ser competitivo a respecto dos demais socios comerciais dentro da mesma unión monetaria xera unha problema de “média mobil” de proporcións continentais.


É estatisticamente absurdo que todo o mundo se volva máis competitivo. É como tentar que todos estivesen por riba da media. Soa como unha boa idea até que pensamos na intelixencia dos nenos na clase. Por definición, alguén ten que ser o único “non brillante”, mesmo nunha clase de xenios.


Pero algo hai que facer, e moitas veces díxosenos que Alemaña era o “home enfermo” de Europa, que o país tomara a “medicina amarga” das reformas Hartz e se volvera máis competitivo. 

Debido a isto, cando a crise bateu, Alemaña sobreviviu e volveu ser forte. A conclusión –o resto de Europa ten que abrazar as “reformas estruturais”- enseguida aparece.


É unha historia popular, pero está bastante equivocada e a súa aplicación noutros países repousa sobre unha lectura errada bastante obvia da historia alemá recente. Christian Dustmann e os seus colegas examinaran a cuestión en profundidade e concluíron que o que realmente fixo á economía alemá competitiva foran tres fenómenos interrelacionados que aconteceran unha década antes de Hartz.


En primeiro lugar, e eu seino perfectamente por estar casado nunha familia de alemáns orientais, foi a reunificación. Ter dez millóns de traballadores extra dispostos a entrar no mercado laboral colocou unha presión baixista sobre os salarios enorme que comeza a notarse por volta de 1994.


En segundo lugar, mover aos fornecedores de pezas para o complexo Auto Alemán para os países do antigo bloque do leste tornou as exportacións alemás aínda máis competitivas. Isto comeza por volta do mesmo ano.


En terceiro lugar, os sindicatos alemáns, ao mesmo tempo, danse de conta de que a globalización comeza ao leste do Elba e simplemente deixan de pedir aumentos salariais. O resultado combinado é un zugar dos salarios durante case vinte anos e o seu enmascaramento coas trasferencias do estado do benestar. É de aquí de onde vén a competitividade.


O que fai Hartz, unha década máis tarde, é eliminar os solteiros das listas de asistencia social e colocalos en minijobs. O resultado disto é unha expansión do protexido sector servizos, de baixos salarios crónicos, que ten que ser abordado anos despois coa introdución dun salario mínimo. De feito, case que todos os postos de traballo creados por Hartz son de baixa produtividade no sector servizos.


O sector exportador, a parte “competitiva” da economía, depende da demanda xerada noutras partes do mundo, e segue a lanzar, non engadir, postos de traballo como substitutos do capital para o traballo de alta cualificación.


Se Dustmann e compañía están no correcto, e eu creo que o están, a capacidade de transferir estas leccións a outros países é cero. Ninguén máis ten unha Alemaña Oriental agardando na esquina para empurrar para abaixo os custos do traballo, e mesmo se todos o fixesen, o que se conseguiría sería reducir o consumo agregado, empobrecendo, polo tanto, a todos.


A lección que hai que tirar, se cadra, é que Alemaña é Alemaña porque todo o mundo “non é Alemaña”. Tentar que todo o mundo sexa un pouco como Alemaña só vai significar a expansión dun sector servizos mal remunerado coa introdución dun salario mínimo para compensar. Non creo que isto sexa o que os avogados das reformas estruturais recomendan, mais é aí é onde podemos acabar.


O meu segundo punto lévanos de volta á noción, coa que convivimos basatante a gusto, segundo a cal hai “nacións acredoras” e “nacións debedoras”, en lugar de “nacións Europeas”; como se ser acreedor ou debedor fose unha característica nacional. En verdade, un dos aspectos máis enfermizos deste tempo e das políticas de austeridade é o discurso que produce no que se reduce as formacións complexas da clase e das institucións á raza e á identidade.

Pero ollemos máis alá disto e veremos aquí hai un gran problema co que os partidos de esquerda deben tratar, un que infelizmente axudaron a crear. Na década de 1970, período que agora parece bastante benigno, os beneficios empresariais eran bastante baixos, a participación do traballo na renda era moi alta e a inflacción estaba a subir. Informóusenos de que aquilo era insustentable e construíronse novas institucións políticas para certificar que esta combinación particular non acontecería novamente.


A este respecto, foi claramente un éxito. Os beneficios das empresas nunca foran tan altos como hoxe, a participación do traballo na renda nacional case nunca foi tan baixa e a inflacción deu lugar á deflacción. Entón, somos, agora que isto mudou, máis felices?


O que fixemos durante os últimos 30 anos é a construción dun paraíso do acredor de taxas reais de xuros positivas, inflacción baixa, mercados abertos, sindicatos noqueados e un Estado en retirada –todo dirixido por autoridades económicas nos bancos centrais e outras institucións non electas que só tiñan un obxectivo: manter en marcha este paraíso de crédito.


Nun mundo así, por que vostede, o traballador medio, habería de obter un aumento salarial? En verdade, non é de admirar que a desigualdade sexa un problema en todas partes? En Europa, esta desenvólvese a nivel nacional, e nivel internacional entre países acredores (bo) e países debedores (mal), onde os dereitos dos acredores deben protexerse e o mantra de “tes que pagar as túas débedas” debe respectarse.


No entanto, nos termos da economía do benestar, todo isto é  absurdo. Se o custe de exprimir aos debedores consiste en mantelos en posición de servidume por débedas, ou se as perdas para os acredores son menos do que os custes do servizo da débeda en perpetuídade, logo, o default é eficiente, se non moral.


Hoxe, é profundamente irónico que os socialdemócratas europeos se preocupen moito, como deben, polas cláusulas de protección dos investidores incorporados no Tratado de Investimento Trasantlántico cos EUA, ao tempo que esixen exactamente as mesmas protecións para os acredores sobre os seus concidadáns europeos sen lles deixar tempo para respirar polo diñeiro que “prestaron” para rescatar os seus propios sistemas bancarios das súas decisións de préstamos erradas.


Algo está moi mal cando a socialdemocracia entende que isto está ben. Non, non o está. Porque formula a pregunta fundamental, “Para que estades vos, se estades por iso?” Os socialdemócratas alemáns, pois todos nós somos herdeiros de Rosa Luxemburg, preséntanse hoxe como os executores do paraíso de crédito. É realmente por iso polo que queredes estar? A historia moderna europea virou moitas veces a partir das escollas do SPD. Este é un deses momentos.


É estupendo que o meu libro lles axudase a lembrar a pobreza desas ideas. Pero o asunto é que recobren a súa voz, non só a súa memoria histórica. A súa cota de voto non baixa porque non estean facendo suficiente sombra á CDU. Está a baixar porque se todo o que vostedes fan é iso, por que habería de votarlles ninguén?


Espero que a lectura do meu libro lembre ao SPD unha cousa: que a razón pola que existe é para facer máis que simplemente apoiar un paraíso para os acredores en Europa.


Agradézolles este premio e espero que este libro anime a pensar novamente sobre a economía que queremos construír para nós mesmos, os nosos fillos e os nosos concidadáns.

Mark Blyth é autor do libro Austeridade. Historia dunha idea perigosa.


Orixinal: https://www.jacobinmag.com/2015/02/germany-austerity-blyth-speech-spd/

miércoles, 25 de febrero de 2015

Réplica aos sofistas. Stathis Kouvelakis


Nos últimos días estiveron circulando dous sofismas entre aqueles que se negan a ver a realidade á cara e a recoñecer a retirada que Syriza se viu obrigada a realizar, así como as súas posibles consecuencias. Ou máis ben, dúas e media. E digo “obrigada” por boas razóns, porque o novo goberno estaba atrapado nunha estratexia equivocada: aínda que eu non diría que foi unha “traición” ou “capitulación”, xa que estes son termos moralizantes que valen pouco para a comprensión dos procesos políticos.


O primeiro sofisma: “Syriza non ten mandato para saír da eurozona”. Se adoptase unha posición así non tería gañado as eleccións. Dito deste xeito, vemos como este razoamento é absurdo. Si, por suposto, non tiña “mandato para saír da zona euro”. Pero certamente tampouco tiña o “mandato” de abandonar a cerna do seu programa co fin de quedar no euro! E, sen dúbida, se se presentase ante o electorado dicindo “aquí está o meu programa, pero se atopamos que a súa implementación é incompatible con permanecer no euro entón esquecédevos del”, tampouco tería acadado moito éxito nas eleccións. Por unha boa razón: manterse no euro a calquera custe é exactamente o mesmo argumento que usan os partidos pro-Memorandum que gobernaron Grecia todos estes anos. E mesmo aínda que Syriza nunca clarificou totalmente a súa posición sobre o euro, sempre rexeitou a lóxica do “euro a calquera prezo”. Neste sentido, lembremos que, contrariamente ao que pensa a maioría dos comentaristas, os textos programáticos de Syriza non descartan abandonar a eurozona se a iso lles obriga a intransixencia dos europeos, ou o impago da débeda. Se ben é certo que ultimamente estes textos semellan estar agochados.


Unha segunda variante deste primeiro sofisma di: Syriza tiña un mandato dual consistente en rachar coa austeridade e permenecer no euro. Isto soa máis racional que a primeira versión, pero aínda así é un sofisma. É como se as dúas partes deste mandato fosen igualmente importantes e polo tanto como se fose politicamente lexítimo -se tivésemos que elixir (e de feito temos que elixir, que é precisamente o problema)- sacrificar a ruptura coa austeridade no altar do mantemento do euro. Pero entón, por que non dar a volta a ese razoamento dicindo “posto que os dous obxectivos son incompatibles, escollo rachar coa austeridade, dado que esta é a razón esencial pola cal os gregos votaron pola esquerda radical? É dicir, optar pola ruptura e non pola “estabilidade” dentro do marco existente. Poderiamos pensar que esta elección é máis propia dun partido da esquerda radical que ten o “socialismo” coma o seu “obxectivo estratéxico” (mesmo aínda que iso non fose evidente na axenda coa que gañou as eleccións).


O terceiro sofisma está promovido por Étienne Balibar e Sandro Mezzadra. Comentaron con sarcasmo que os da “ala esquerda de Syriza” están a lamentarse pola “capitulación” (ignoremos polo de agora que ninguén en Syriza usou nunca ese termo). Dos eventos recentes, Balibar e Mezzadra sacan a conclusión de que “non poderemos ser capaces de construír unha política da liberdade e a igualdade en Europa simplemente afirmando a soberanía nacional”. Segundo eles, o máis importante é que Syriza comprou tempo, admitindo o custe de facer concesións (coa obrigatoria referencia a Lenin para probar o radicalismo do que argumentan), e que isto permite novas futuras vitorias políticas (por exemplo España) e o desenvolvemento dun movemento de mobilizacións sociais “transnacionais” (do estilo Blockupy).


Aquí nadamos, unha vez máis, nas augas do sofisma –dunha seudoinxenuídade que sería confusa se non tivese total sentido vindo de ardentes defensores do “proxecto europeo” (unha versión amable do mesmo, claro) como o son estes dous autores. Pero ao final, os ritmos das forzas políticas non están sicronizadas. A partir de agora até o verán o goberno grego enfróntase a unha serie de prazos apremantes; e é difícil ver como unha manifestación exitosa en Frankfurt ou mesmo a posibilidade de que Podemos gañe as eleccións españolas a finais de ano, podería mudar a situación a favor de Syriza. As fendas entre os ritmos temporais destas diferentes forzas son unha das razóns polas que o contexto nacional é dunha importancia estratéxica para os actores da loita política: é o terreo no que as relacións de poder entre as clases se condensan de forma decisiva.


Balibar e Mezzara tamén subestiman gravemente o efecto desmobilizador que inevitablemente seguirá –tanto en Grecia como no ámbito europeo- a partir da percepción de que Grecia e o goberno de Syriza se viron obrigados a axeonllarse aos ditados da austeridade da UE. E isto é o que en último caso vai pensar todo o mundo, por moito que os defensores do goberno grego queiran vestilo doutro xeito. Xa, en Grecia, o clima de mobilización e confianza que vimos durante as primeiras semanas semella cousa do pasado. Por suposto, as mobilizacións ben poden reanudarse, pero esta vez dirixiranse contra as decisións do goberno e, en todo caso, non aparecerán “baixo demanda”.


Facer depender calquera opción política da emerxencia dos movementos sociais é máis que arriscado. É unha maneira de dicir que se tratará dunha decisión que será cambiada se as mobilizacións non teñen lugar ou non son o suficientemente poderosas. En realidade, temos que tomar a liña da frente da marcha. Temos que asumir que xa tomamos a decisión de rachar coa austeridade: é isto o que estimula a mobilización que despois goza da súa autonomía (ou a adquire). Por outra parte, iso é exactamente o que ocorreu en Grecia durante a “confrontación” entre o goberno e a UE entre o 5 e o 20 de febreiro, cando ducias de milleiros de persoas saíron á rúa de xeito espontáneo en grande medida, fóra de calquera marco partidario.


Ademais, o argumento de que “temos que gañar algo de tempo”, neste caso, é unha ilusión, xa que durante estes catro meses de suposto “respiro”, Syriza, de feito, viuse obrigada a operar no marco existente. E isto fortalecerá ese marco: Syriza terá que aplicar unha boa parte do que demande a Troika (agora redeseñada como “as institucións”), mentres “desactiva” a aplicación das medidas clave do seu propio programa –precisamente as políticas que permitirían “ser diferentes” e cimentar a alianza social que a levou ao poder. De feito, existe un risco moi importante de que o tempo que Syriza “gañou” se demostre como “tempo perdido”, o que socava a base de Syriza ao tempo que permite aos seus inimigos (especialmente os de estrema dereita) reagruparse e presentarse a si mesmos como os únicos partidarios dunha “ruptura sistémica real”.


Tamén hai que sinalar que, a pesar da repunancia que os adictos ao europeísmo como Balibar e Mezzadra senten sobre calquera mención ao “nacional”, os éxitos políticos aos que se refiren, de Syriza a Podemos, non só teñen lugar nun contexto nacional –mudando as relacións de forza precisamente na medida en que permiten que a esquerda radical acceda aos niveis de poder do estado nación- senón, tamén, en parte, son posibles grazas á insistencia deses partidos na soberanía nacional: nun sentido democrático, popular e non nacionalista, aberto ao resto do mundo. O discurso “nacional-popular” e as referencias ao “patriotismo” abundan –Tsipras e Iglesias están perfectamente dispostos a usar eses termos- o mesmo que abundan as bandeiras nacionais (grega e a republicana española, por non mencionar as das nacionalidades do estado español) entre as multitudes e movementos “autónomos” (como Mezzadra e Balibar os chaman) enchendo as rúas e prazas deses países.


Máis que calquera outra cousa, isto mostra que no caso particular dos países dominados na periferia de Europa, como España e Grecia,  a referencia ao “nacional” é un terreo de loita que as forzas progresistas conseguiron hexemonizar, polo que é un dos factores máis poderosos do seu éxito. E esta é a base sobre a cal se pode construír un verdadeiro internacionalismo, non cun discurso baleiro –totalmente desconectado das realidades concretas da loita política- sobre un terreo supostamente xa existente e non mediado “europeo” “transnacional”.


Un derradeiro punto para concluír: hai un grao de verdade nos primeiros sofismas, cando falan do “mandato” de Syriza de deixar a zona euro. É certo que houbo unha contradición no enfoque predominante no partido á hora de abordar estas cuestión, unha contradición que agora salta á vista. A idea de rachar coa austeridade e a carga da débeda no marco europeo existente non podería ser refutada con maior claridade pola realidade. En tal situación, é vital que falemos con franqueza e, polo tanto, é necesario que discutamos unha vez máis cal é a mellor estratexia para que Syriza poida manter as súas promesas e conseguir que Grecia saia do funil actual. Ao mesmo tempo, isto envía unha mensaxe de loita a todas aquelas persoas –e hai unha chea delas- que contaban coa “esperanza ofrecida por Grecia” e que con razón néganse a aceptar a derrota.

Orixinal: http://www.versobooks.com/blogs/1886-a-reply-to-the-sophists-by-stathis-kouvelakis

lunes, 23 de febrero de 2015

Cinco preguntas que precisan resposta. Costas Lapavitsas

O Acordo do Eurogrupo aínda non concluíu, en parte porque aínda non sabemos que “reformas” proporá o goberno grego hoxe (luns 23 de febreiro) e cales desas serán aceptadas. Porén, aqueles de nós que fomos elixidos en base ao programa de Syriza e que viamos os anuncios feitos en Tesalónica [Programa de Tesalónica] como as promesas que fixemos ao pobo grego, estamos profundamente preocupados. Polo que temos o deber de compartir estas preocupacións

O programa xeral do acordo consiste no que segue:

Grecia pide a prórroga do actual préstamo, o cal está baseado nunha serie de compromisos.
O obxectivo desta ampliación é permitir a conclusión do acordo actual e dar tempo para un posible novo acordo.
Grecia presentará inmediatamente unha lista de “reformas” que serán avaliadas polas “institucións” en abril. Se a avaliación é positiva, entón o diñeiro que aínda non se concedeu no actual acordo será entregado xunto cos rendementos dos ingresos do BCE.
Os fondos actuais do HFSF [Hellenic Financial Stability Fund] serán usados exclusivamente para as necesidades dos bancos e estarán fóra de control grego.
Grecia comprométese a cumprir plenamente e sen demora todas as súas obrigas financeiras para cos seus socios.
Grecia comprométese a ter superávits primarios “adecuados” para garantir a sostibilidade da débeda sobre a base das decisións do Eurogrupo en novembro de 2012. O superávit para 2015 terá en conta as circunstancias económicas de 2015.
Grecia non retirará medidas, ni cometerá cambios unilaterais que poidan ter un efecto negativo nos obxectivos fiscais, na recuperación da economía ou na estabilidade financeira, xa que serán avaliados polas “institucións”.

Sobre esta base, o Eurogrupo comezará os procedementos nacionais para a extensión de catro meses do acordo actual e pide ao goberno grego comezar con celeridade o proceso para que a avaliación sexa exitosa.

É difícil que alguén poida considerar que os anuncios de Tesalónica –que inclúen a condonación da maior parte da débeda e a substitución directa dos Memorandos de Entendemento (MOU)- poidan ser implementados tras este acordo. Os que fomos escollidos en Syriza prometemos que iamos continuar coa implementación do Plan Nacional, independentemente das negociacións da débeda, xa que consideramos que é necesario para a reactivación da economía e o alivio social. É preciso, polo tanto, explicar como se implementará aquel e como poderá o novo goberno mudar a tráxica situación herdada.

Para ser máis concretos, o Plan Nacional incluía catro peares cos seguintes custes durante o primeiro ano:

Afrontar a crise humanitaria (1,9 mil millóns de euros).
Reactivar a economía con recortes de impostos, creación de “préstamos vermellos”, creación dun Banco para o Crecemento, aumento do salario mínimo de 751 euros (total de 6, 5 mil millóns de euros).
Programa de Emprego Público para crear 300.000 novos postos de traballo (3 mil millóns de euros o primeiro ano e 2 mil millóns de euros o segundo).
Transformación do sistema político con intervencións nos gobernos locais e no parlamento.

As fontes de financiamento, tamén para o primeiro ano, calculáronse do seguinte xeito:

Eliminación das débedas pendentes coa autoridade fiscal (3 mil millóns de euros).
Loita contra a evasión fiscal e o contrabando (3 mil millóns de euros).
HFSF (3 mil millóns de euros)
ESPA e outros programas europeos (3 mil millóns de euros).

Dado o acordo co Eurogrupo, pregunto:

Plan Nacional para a Reconstrución

Como se financiará cando os 3 mil millóns de euros do HFSF quedan fóra do control do goberno grego? Quitando eses fondos, necesítanse recadar grandes sumas provenientes da evasión fiscal e da resolución de débedas nun período de tempo moi breve. Como de realista é esta perspectiva?

Condonación da débeda

Como se procederá a acabar coa débeda cando Grecia se compromete a completar totalmente e sen demora todas as súas obrigas financeiras cos seus socios?

Fin da austeridade

Como chegará a fin da austeridade cando Grecia se compromete a acadar os superávits primarios “apropiados” para que a débeda sexa “sostible”? A “sostenibilidade” da débeda –tal como adoitaba estimala a Troika- foi xusto a casua desta procura irracional de superávits primarios. Dado que a débeda non baixará substancialmente, como se impedirá que continúen os superávits primarios catastróficos para a economía grega e que constitúen a esencia da austeridade?

Seguemento e custe fiscal

Como vai existir calquera cambio progresista no país se as “institucións” van execer unha vixilancia severa e van prohibir movementos unilaterais? Permitirán as “institucións” implementar os peares de Tesalónica, dado o coste adicional directo ou indirecto que implican?

A futura negociación

Que vai mudar exactamente nos próximos catro meses que dura esta "extensión”, para que a nova negociación cos nosos socios se vaia dar nunha mellor posición? Que vai frear o empeoramento da situación política, económica e social no noso país?

Estes intres son absolutamente cruciais para a sociedade, a nación, e, por suposto, para a esquerda. A lexitimidade democrática do goberno baséase no programa de Syriza. Como mínimo, necesítase un debate aberto dentro do partido e do grupo parlamentario. É preciso dar respostas fundamentadas inmediatamente a estas preguntas co fin de conservar o grande apoio e o dinamismo que nos otorgou o pobo grego. As respostas que se dean no tempo vindeiro decidirán o futuro do noso país e da sociedade.

Orixinal: https://greekanalyst.wordpress.com/2015/02/23/the-scathing-letter-of-syriza-mp-and-economist-costas-lapavitsas/

jueves, 19 de febrero de 2015

Está Syriza de retirada? Stathis Kouvelakis


Por usar un termo gastado, “os tempos son críticos”. De feito, son máis ca iso: estamos ao borde dunha secuencia temporal crucial. Todo o esforzo do goberno de Syriza será xulgado pola reacción ante unha chantaxe e ultimatums sen precedentes recibidos por parte dous seus traxicamente chamados “socios” europeos.
E as novas que chegan da liña do fronte non son agradables. É moi difícil ter unha visión clara do actual estado das negociacións –“negociacións” que son un oxímoro dada a grande asimetría na relación de forzas e o feito de que unha das partes (o BCE) ten unha arma apuntando á cabeza.

O que está claro, porén, é que o goberno grego deu marcha atrás en aspectos cruciais, especialmente no que ten que ver cos seus compromisos coa xente que o levou ás institucións.

Antes de examinar a fondo a substancia da solicitude de extensión do Acordo Mestre de Facilitación de Asistencia Financeira presentada o mércores polo goberno grego a Bruxelas, botemos unha ollada máis de preto ao “documento Moscovici” filtrado polo goberno grego durante a reunión do Eurogrupo do pasado luns, que ademais declarou estar disposto a asinar.

Este documento descarta calquera “acción unilateral”, establece un superávit primario dun volume non definido como obxectivo orzamental e recoñece a totalidade da débeda. Todos os futuros axustes que se fagan a respecto da reestruturación da débeda terán que ser levados a cabo de acordo coas decisións de 2012 do Eurogrupo.

En esencia, a aplicación das medidas fundamentais do programa electoral de Salónica de Syriza están suxeitas á aprobación previa dos prestamistas, o que conleva a posible anulación do programa. Ademais recoñece os termos odiosos dos acordos de préstamo, polo que debilita aínda máis a posición grega na materia. É obvio que ao aceptar tal marco coma un suposto “compromiso de honor” o goberno de Syriza terá as mans atadas.

A solicitude de prórroga do Acordo Mestre de Facilitación de Asistencia Financeira inclúe todos os puntos mencionados e a isto engádese, por primeira vez, o recoñecemento da “supervisión pola [Unión Europea] e o BCE e, no mesmo sentido, polo Fondo Monetario Internacional, o tempo que dure o acordo ampliado (punto f)”. Noutras palabras, a troika está de volta pero cun nome diferente. Os medios gregos xa comezaron a falar de “As Institucións”.

Pero mesmo todo isto é insuficiente para a UE e para o ministro de Finanzas alemán, Wolfgang Schäuble. Tras comprender que a parte grega –desexosa de evitar calquera ruptura e mesmo calquera medida unilateral- está nun constante camiño de retirada, os “socios” optaron pola rendición total coma o seu obxectivo principal.

Ensinando ao goberno grego unha lección, emiten simultaneamente unha advertencia a Podemos e a calquera outra forza en Europa que pretenda desafiar a austeridade, os memorandos e a servidume das débedas. O lado alemán rexeitou a solicitude grega do Acordo Mestre de Facilicitación de Asistencia Financiera, ao parecer, co obxectivo de obter máis concesións gregas e a total humillación do goberno de esquerdas grego.

E nisto é onde, quizais, se atope a nosa esperanza. Non pode descartarse que a escalada nas demandas da UE e dos prestamistas serán rexeitadas por un goberno que contraíu ca súa xente algúns compromisos básicos. E, máis importante, que serán rexeitados pola xente que está comezando a ter esperanza de novo e que está tomando as rúas e prazas do país. A retirada non debe considerarse algo inevitable e o goberno grego merece o apoio na medida en que se manteña firme na guerra desatada contra el.

Calquera que sexa a conclusión, unha cousa é certa: todos os argumentos tranquilizadores que circularon nos últimos anos sobre un “bluff” europeo, sobre a posibilidade de derrotar a austeridade no marco da zona euro, sobre abandonar os acordos de préstamo e os memorandos, sobre solucións como a da Conferencia de Londres de 1953 sobre a débeda alemá (é dicir, unha reestruturación favorable ao prestatario acordada co prestamista); noutras palabras, todos os elementos constitutivos da narrativa do “bo euro”, derrubáronse.

Nalgún momento deberánsenos dar explicacións sobre isto tamén.

Orixinal: https://www.jacobinmag.com/2015/02/greece-syriza-backtrack-europe-negotiations/

lunes, 16 de febrero de 2015

A carga de Syriza. Andreu Espasa


A Conferencia de Melos é unha pasaxe do libro quinto da Historia da Guerra do Peloponeso de Tucídides. Está escrito en forma de diálogo e nel recréase a negociación previa á invasión atenense da illa de Melos, o 416 antes de Cristo. Segundo Tucídides, os atenenses formularon sen rodeos o dilema que tiña que ponderar a elite meliá: ou pagaban un tributo a Atenas ou asumían a destrución da illa. Os meliáns tentaron evitar a loita argumentando que, tendo en conta que Melos era unha cidade neutral, os atenenses corrían o risco de gañaren novos inimigos entre o resto de estados non aliñados. Os atenenses responderon sinalando que, en caso de respectar a soberanía de Melos, o imperio atenense proxectaría unha imaxe de debilidade que podería provocar rebelións entre os estados sometidos. Tucídides inmortalizou o conflito entre atenenses e meliáns co célebre adagio: “Os fortes fan o que poden mentres que os febles sofren o que lles corresponde”.

A historiografía posterior correxiu a Tucídides. Grazas aos achados de fragmentos de mármore con relacións dos tributos dos aliados de Atenas, hoxe sabemos que Melos non era un estado neutral, senón un aliado infiel. A pesar desta significativa enmenda, a obra de Tucídides segue a ser útil para describir aspectos esenciais das relacións internacionais de hoxe en día. Serve, por exemplo, para entender o trato que estivo sufrindo a República Helénica por parte das grandes potencias europeas nos últimos cinco anos. Como é sabido, a súa reducida dimensión e a súa relativa irrelevancia económica converteron a Grecia no espantallo eficaz para manter á raia ao resto dos países euromediterráneos.

Coa economía en ruínas e o sistema político gravemente desprestixiado, Syriza obtivo unha contundente vitoria electoral o pasado 25 de xaneiro. Este resultado suscitou grandes esperanzas dentro e fóra de Grecia. Sen dúbida, a existencia dun goberno que se propón situar as necesidades da xente por riba dos intereses dos acredores representa unha novidade rupturista no contexto europeo. Tendo presentes as últimas enquisas electorais españolas, hai quen non puido resistir a tentación de establecer similitudes entre a Grecia de 2015 e a Venezuela de 1998. Segundo esta analoxía, as últimas eleccións gregas poderían marcar o inicio dun longo ciclo de vitorias electorais para a esquerda antineoliberal na metade meridional do continente.

A comparación con América Latina tamén é útil para sinalar unha importante diferenza. Certos círculos da esquerda europea queren crer que, con Tsipras de primeiro ministro, abrirase unha primeira fenda que, co tempo, podería derivar na convocatoria dun proceso constituínte de ámbito continental co obxectivo de intensificar e democratizar os vínculos entre os diferentes pobos de Europa. A diferenza dos procesos liderados pola esquerda latinoamericana –para os que o nexo entre soberanía e democracia ten unha importancia decisiva-, no caso grego non se trataría de atenuar os lazos coa potencia dominante, senón de forzala a adoptar unha práctica consecuente co discurso benevolente e democrático co que, até o de agora, disfrazou a súa relación de dominación. Trataríase, en definitiva, de “obrigar aos europeístas a faceren de europeístas”.

A estas alturas, paga a pena preguntarse até que punto ten sentido alimentar a idea de que Syriza pode rescatar á Unión Europea de si mesma. Se Tsipras fracasa nas súas negociacións coas autoridades europeas, as consecuencias para o actual proxecto de integración europea serán, obviamente, moi prexudiciais, sobre todo se o BCE segue a poñer trabas ao acceso á liquidez do sistema financeiro grego e remata forzando unha expulsión do euro. Se, polo contrario, Grecia consegue gañar o pulso aos seus acredores, quizais poida obter unha certa reestruturación da débeda pública grega e novos préstamos do BCE con menos condicionalidade política. Porén, mesmo neste caso, o escenario dun goberno grego estimulando a súa demanda interna en contra da austeridade dominante iría en detrimento dunha política fiscal coordinada a nivel europeo e deixaría os desequilibrios da unión monetaria sen resolver.

Pase o que pase, a misión de salvar o euro, é dicir, non só de garantir a súa supervivencia, senón de modificar a estrutura para que, en expresión do economista Antón Costas, deixe de funcionar coma unha “gaiola de masoquistas”, estará moi por riba das posibilidades do goberno de Syriza. Cos cambios que se aveciñan, se cadra, chegou o momento de formular seriamente se a consigna de “Máis Europa” segue a ser a solución realista para todos os problemas dos países euromediterráneos. Ao fin e ao cabo, a ninguén se lle ocorrería pensar que, alén de salvagardar a súa soberanía, os meliáns tamén terían que asumir o deber histórico de liderar unha refundación igualitarista da Liga de Delos que alterase radicalmente as bases materiais da hexemonía atenense.

domingo, 15 de febrero de 2015

Anexou o FMI a Ucraína? Entrevista a Michael Hudson

No Leste de Ucraína acadouse un alto o fogo tras unha negociación maratoniana de 17 horas entre o presidente ruso Vladimir Putin e o ucraíno Petro Poroshenko. Ambos estaban flanqueados polos principais líderes europeos. Rusia e Ucraína poden ter moitas diferenzas pero algo que teñen en común é unha crise económica aveciñándose, debido aos prezos do petróleo no caso ruso e a unha guerra moi cara coa que non contaban no ucraíno.

Para falar disto temos a Michael Hudson. Un distinguido investigador sobre economía na Universidade de Missouri-Kansas City.


Nunha entrevista recente publicada en The National dicías que a maioría dos medios mostran a Rusia como a grande ameaza para Ucraína, pero que a historia suxire que o FMI pode ser máis perigoso. Que queres dicir con iso?

Michael Hudson: En primeiro lugar, as condicións nas que o FMI conceden préstamos requiren unha maior austeridade e a retirada de todas as subvecións públicas. A poboación de Ucraína xa está devastada economicamente. As condicións que establece o programa do FMI para a concesión de préstamos a Ucraína consisten en que terán que pagar as súas débedas. Pero Ucraína non ten capacidade para pagalas. Así que hai outra maneira ir adiante, e é o mesmo que lle dixo o FMI a Grecia e a outros países que teñen que facer, consiste en: vender todo o que a nación aínda posúa de dominio público ou facer que os teus oligarcas máis importantes asuman a asociación con investidores americanos ou europeos, de xeito que poidan mercar accións nos monopolios en Ucraína e extraer rentas.

Este é o golpe “dous en un” do FMI. O primeiro é: aquí tes o préstamo para pagar aos teus tenedores de bonos, así que agora débesnos a nós, ao FMI, con quen non se poden cancelar as débedas. Os termos deste préstamos consisten en crer a nosa ficción: pódese pagar a débeda conseguindo un superavit orzamental a base de recortar o gasto público e causando unha recesión aínda máis profunda.

Esta idea de que as débedas externas poden pagarse exprimindo os ingresos tributarios nacionais foi rebatida por Keynes na década de 1920 no seu debate sobre as reparacións alemás. Non hai excusa para cometer este erro –salvo que o erro sexa deliberado e que se pretenda o fracaso; de xeito que o FMI poida dicir, para sorpresa de todo o mundo e culpa de ninguén, que o seu “programa de estabilización” desestabilizou en lugar de estabilizar.

A pena por continuar con esta economía lixo debe ser pagada pola vítima e non polo vitimario. Culpar á vítima forma parte da estratexia do FMI.

Entón, o FMI lanza o seu golpe número dous. E di: “Ah, entón non podes pagar? Sentimos que as nosas proxeccións fosen erroneas. Pero tes que atopar o xeito de pagar” –perdendo calquera activo que a túa economía aínda posúa en mans nacionais.

O FMI estívose equivocando en Ucraína ano tras ano, case tanto como en Irlanda e Grecia. As súas receitas son as mesmas coas que devastou as economías do Terceiro Mundo dende a década de 1970 en diante.

Así que hoxe o problema consistirá en que Ucraína terá que vender para pagar as súas débedas e correr cada vez máis para librar a guerra que devastou a súa economía.

Un dos activos que queren os investidores son as terras agrícolas. Monsanto estivo mercando en Ucraína, ou mellor, arrendando as súas terras porque Ucraína ten unha lei contraria a alienar as súas terras de cultivo e agrícolas a extraxeiros, e de feito esta lei é moi similar á que, segundo o Financial Times, espera ter Australia para frear a compra de terras agrícolas por parte de China e EEUU.

Ademais, o FMI insiste en que os países debedores desmantelen todo tipo de regulación contra o investimento extranxeiro, así como calquera protección aos consumidores ou calquera protección ambiental. O que isto significa é que o reservado para Ucraína consistirá nunha política neoliberal que garantizará que a súa situación sexa aínda peor.

Neste sentido, as finanzas son a guerra. As finanzas son o novo tipo de guerra, usánse as finanzas e as ventas masivas forzadas nun novo campo de batalla. Todo isto non vai axudar a Ucraína, senón que promete unha nova crise en pouco tempo.

A guerra levou a Ucraína a unha crise máis profunda. Falemos sobre a devastación que causou e que tipo de cousas terá que aforntar Ucraína, ademais das imposicións do FMI.

Michael Hudson: Cando Kiev foi á guerra contra o Leste de Ucraína, loitou principalmente na rexión carbonífera e na rexión exportadora. O 38% das exportacións ucraínas van a Rusia. Porén, grande parte desta capacidade exportadora foi bombardeada. Ademais, as empresas eléctricas que dán electricidade ás minas de carbón tamén foron bombardeadas. Así que Ucraína non pode abastecerse sequera de carbón.

O que chama a atención de todo isto é que hai apenas unhas semanas, o 28 de xaneiro, Christine Lagarde, a xefa do FMI, dixo que o FMI non fai préstamos a países en guerra. Porén, Ucraína está envolta nunha guerra civil. A gran pregunta é, pois, cando realizará o FMI o préstamo que estivo poñendo en discusión?

Así mesmo, os artigos de acordo do FMI din que non pode facer préstamos a un país insolvente. Entón, como pode ser o FMI parte dun préstamo para rescatar a Ucraína se, número un, está en guerra (que tería que parar totalemente) e, número dous, é insolvente?

A única solución é que Ucraína reduza as súas débedas cos investidores privados. E iso significa contrariar moito aos investidores dos hedge funds. Hoxe, o Financial Times publica un artigo que mostra como un só investidor estadounidense, Michael Hasenstab, ten 7000 millóns de dólares en débeda de Ucraína coa que quere especular, xunto a Templeton Global Bond Fund. Como vai tratar Ucraína cos especuladores? E, finalmente, como lidará o FMI co feito de que o fondo soberano de Rusia prestou 3000 millóns de euros a Ucraína a través duns termos moi duros, por medio do acordo de Londres que di que non podeen ser cancelados? Vai o FMI insistir en que Rusia asuma o mesmo recorte que está a impoñer aos hedge funds? Todo isto conducirá ao tipo de conflito cuxa resolución vai precisar de moitos máis esforzos que as solucións ás que se chegou nos últimos días para os enfrontamentos militares.

Peries: E entón, como podería Ucraína imaxinar a súa saída da crise?

Michael Hudson: Probablemente imaxina un mundo de ensoño no que sairá da crise grazas a que Occidente lle dea 50 mil millóns de dólares e lle diga, aquí está o diñeiro que precisas, gástao como queiras. Até aí chega a súa imaxinación. É unha fantasía, por suposto. É soñar cos ollos abertos –salvo porque hai unhas semanas George Soros urxiu ao Congreso e a “Occidente”, en The New York Review of Books, a dar a Ucraína 50 mil millóns de dólares e a consideralos coma un pago militar. Ben, inmediatamente Kiev dixo, si, gastarémolo só en armas defensivas. Defenderemos Ucraína até onde faga falta para eliminar aos rusos.

E hoxe o editorial do Financial Times di, si, dade a Ucraína os 50 mil millóns que pediu George Soros. Temos que permitir ter suficiente diñeiro para loitar contra a Nova Guerra Fría de EEUU contra Rusia. Pero os europeos continentais está a dicir: Agarda un minuto, ao final disto chegará un momento no que non haxa máis ucranianos listos para loitar. A guerra mesmo podería extenderse a Polonia, ou a calquera outro lugar, porque se os cartos que se lle dean a Ucraína se dedican ao que a administración Obama, e Hillary e Soros, pretenden –ir á guerra con Rusia- entón Rusia dirá: vale, se somos atacados por forzas extranxeiras non só teremos que bombardear ás tropas, senón tamén os aeroportos polos que chegan, así como as estacións de tren. Imos extender a nosa propia defensa cara Europa.

Aparentemente, hai informes segundo os cal Putin dixo a Europa, mira, tedes dúas opcións ante vós. Opción unha: Europa, Alemaña e Rusia poden ser unha área próspera. Coas materias primas rusas e a tecnoloxía europea podemos ser unha das áreas máis prósperas do mundo. Ou, opción dúas: podedes ir á guerra con nós e ser eliminados. Escollede.

jueves, 12 de febrero de 2015

Xogando co euro. Nantina Vgontzas


Tras só unhas semanas no poder, Syriza xa probou a intransixencia dos seus acredores, agora convertidos en negociadores. A semana pasada, o BCE dixo que rexeitaría os bonos soberanos gregos como colaterais, facendo que os bancos gregos dependan da Asistencia de Liquidez de Emerxencia (ALE).

É esta unha desagradable chantaxe. En teoría a ALE podería ser retirada en calquera momento, poñendo ao novo goberno de xeonllos. Pero tendo en conta os intereses xerais do xogo é difícil imaxinar que un escenario coma ese chegase a materializarse.

Sen dúbida, Syriza afronta as negociacións coa UE e o BCE dende unha posición de debilidade. Pero o dilema que enfrontan os círculos dominantes europeos non pode ser subestimado. Posto que nas próximas semanas e meses abundarán as promesas e as ameazas, será importante entender a finalidade do xogo das distintas forzas que agora están a xogar á galiña.

A UE e o BCE poderían concordar en cancelar a débeda grega, pero isto podería crear unha fenda para que outros países cuestionen os termos das súas propias débedas soberanas. Ou poderían xogar duro botando a Grecia da eurozona, o que ameazaría cun risco de efecto dominó diferente se outras economías tamén considerasen a opción da saída e o default. A situación, dende logo, é volátil de máis para poder predecir o resultado. Podemos agardar que a UE e o BCE sigan levando as negociacións até o estremo, causando todo tipo de estragos económicos e políticos. Pero en última instancia, a elite europea, e sobre todo a alemá, preferirían ter unha unión monetaria con algún tipo de reestruturación da débeda que ningunha unión en absoluto. Velaquí a potencia da panca grega.

Por que a elite alemá preferiría optar pola eurozona e non por buscar, simplemente, o xeito de colapsar a zona euro no seu beneficio? Por que preservar a unión monetaria se a esquerda é quen de moverse dentro das súas estruturas? Se xogan ben, Syriza e aliados emerxentes coma Podemos, poderían mudar algunhas políticas da eurozona, sobre todo no que ten que ver cos préstamos e investimento.

Pero hai un mecanismo clave –a compresión salarial- que non pode ser cambiado a menos que o capital alemán sexa desafiado no seu propio terreo pola esquerda en xeral e a través da militancia obreira en particular. As elites alemás asumen que existen poucas posibilidades de que isto ocorra antes de que a esquerda emerxente do sur europeo sexa forzada a capitular; e a mesma Die Linke foi bastante sobria a propósito de tales perspectivas.

O capital alemán leva presionando os salarios á baixa dende a formación da unión monetaria. Pero temos que ir un pouco máis lonxe para entender realmente o seu significado.

Alemaña foi un dos principais produtores industriais da posguerra, competindo sobre todo cos EEUU e Xapón. O exceso de capacidade industrial resultante desta competencia levou á crise de beneficios da década dos 70. Dende entón, cada conxunto importante de produtores tratou de recuperarse da crise de xeitos diversos.

Nos EEUU vimos como a manufactura deixou o lugar á dolarización, á cal está espacialmente suxeita a súa área de influencia. Alemaña e Xapón, pola súa banda, conservaron moita da súa capacidade industrial e as súas áreas de influencia respectivas foron cebadas como mercados para a exportación. A zona euro contribuíu a cimentar esta dinámica. A compresión de salarios utilizouse para manter a competitividade das exportacións alemás mentres que a demanda se mantivo a través de préstamos masivos á periferia.

En suma: ten que haber unha coordinación das políticas de axuste salarial para rachar radicalmente o ciclo dos desequilibrios comerciais. E esto podería ser o punto conflitivo para a estratexia de Syriza no longo prazo.

Cal é a finalidade do xogo para Syriza? Segundo a facción dominante do partido, a esquerda europea debería esforzarse en consolidar o poder executivo e transformar a UE nun proxecto político cooperativo e progresista. O ministro de Finanzas, Yanis Varoufakis, extendeu aínda máis esta lóxica co argumento de que a propia zona euro pode ser reformada en beneficio de todos os seus membros. Varoufakis articulou o que chama Modesta Proposta que consiste en gran parte na flexibilización cuantitativa e en restaurar os niveis de investimento en toda a zona euro.

A clave é que estas reformas serían lideradas por Alemaña, xa que é, despois de todo, o conrazón industrial de Europa. De feito, Varoufakis suxeriu que “Europa necesita unha Alemaña hexemónica” que pule para que o aforro se derive a actividades produtivas, tamén na periferia.

O que nos leva de novo ao noso funil. Mesmo aínda que se introducisen mecanismos de flexibilización cuantitativa e investimento, os salarios non se axustarían a menos que o capital alemán se vexa obrigado a facelo. E de novo, isto non sucederá a menos que haxa en Alemaña un goberno que represente os intereses populares. Entrementres, as economías periféricas manteranse en déficit comercial, incapaces de aumentar a súa produtividade a respecto do núcleo.

É unha especie de camisa de forza neoliberal na que os esforzos para a transición cara un modelo de crecemento alternativo veranse limitados en grande medida, se é que non serán imposibles. Así, malia que haxa que loitar por unha esquerda internacionalista, por unha Europa progresista, temos tamén que ser conscientes dos límites creados polas condicións políticas actuais.

Hai unha pregunta que adoita xurdir neste punto da conversa. Dado o panorama político, a crise humanitaria e a preocupación da xente por se o barco escacha demasiado duramente e demasiado rápido, canto podemos pedir á esquerda?

É unha pregunta lexítima. Hai unha lóxica en querer centrarse en reconstruír a esperanza para os gregos en lugar de propor unha ruptura radical, sobre todo cando a metade da poboación está a favor de permanecer na eurozona.

Moitos críticos de esquerda manteñen, porén, que Syriza perdeu unha oportunidade no período posterior as eleccións de xuño de 2012 para involucrar á xente nestas cuestións máis complexas. A pesar de que tivo que abordar primeiro a crise humanitaria con propostas concretas, argumentan, o partido podería ter levado o debate, tamén, cara unha direción máis radical.

Estou de acordo con esa crítica en grande medida. Pero despois dun período considerable de descenso da mobilización popular a realidade sobre o terreo é tal que a opción máis viable politicamente neste punto é atacar a austeridade garantizando, ao mesmo tempo, unha especie de estabilidade. Parte desta estratexia inclúe non saír da zona euro nun momento no que a esquerda levaría grande parte da culpa polo período inmediatamente posterior. Diferente sería se Syriza chega ao punto de ter que capitular ou ser expulsada. Poderiamos ver, logo, a súa estratexia coma unha especie de gradualismo necesario.

Supoñendo que Syriza non se desentenda das súas promesas e que non desbote totalmente aquilo polo que foi mandatada, existen dous resultados posibles. O primeiro é que Grecia sexa forzada a saír da zona euro. O segundo é que se manteña na unión e consiga unha redución da débeda, pero mantendo, en última instancia, a dinámica fundamental dos desequilibrios comerciais.

No primeiro escenario, Syriza necesariamente terá un plan B. Pero tamén no segundo escenario a lóxica suxire que precisaría un plan B. Se a esquerda non é quen de facer a economía máis produtiva, as posibles ganancias que produciría esta batalla poderían ser perdidas na próxima crise. A pequena esperanza que a xente xa abandonara, e que hoxe comeza a ser recuperada, será perdida para sempre.

Hai, por suposto, diversas forzas da esquerda avogando por esta posición. Dentro de Syriza a Plataforma de Esquerda trata de cohesionar unha oposición interna nunha serie de cuestións, incluída a adhesión ao euro.

Existe un considerable e crecente apoio á Plataforma de Esquerdas no comité central do partido, pasando do 30% no congreso fundacional a case o 40%. Un dos seus principais membros, Stathis Kouvelakis, estima que a Plataforma de Esquerda, cando se combina coa ala esquerda do bloque dominante, constitúe en realidade unha maioría no partido.

A Plataforma de esquerda tamén aumentou o seu peso relativo a nivel institucional, cun número de deputados que se incrementou de doce no parlamento anterior aos trinta actuais; aproximadamente o 20% da composición parlamentaria do partido. Ademais, outra das súas figuras, Panagiotis Lafazanis, foi nomeado ministro de reestruturación produtiva, medio ambiente e enerxía, e varios outros son hoxe viceministros.

Porén, hai algunhas limitacións para a oposición dentro de Syriza. A Plataforma de Esquerda até o momento demostrou ser incapaz de influír na liña do partido, tanto no período anterior como nestes primeiros días de goberno, sen que a maioría dos seus membros fixesen aínda declaracións públicas de oposición. Especialmente en torno a cuestións económicas, o economista e agora deputado de Syriza, Costas Lapavitsas, segue a ser un dos poucos críticos consistentes; aínda que tivese que adaptarse á liña do partido. E aínda que as súas críticas se intensifican, seguirán expresándose dende unha posición institucionalmente menos poderosa en relación aos incondicionais pro-euro coma Varoufakis.

Por riba, dada a estreita marxe que ten Syriza para negociar coa UE e o BCE, será moi difícil que estas desputas internas conecten cos debates a nivel das bases populares e moito menos que fomenten un debate público.

Así mesmo, existen oportunidades para a oposición de esquerda fóra de Syriza, pero esta tamén sofre unha serie de limitacións. É ben sabido que o Partido Comunista evitou calquera tipo de relación ou compromiso serio con Syriza, principalmente debido ao seu sectarismo. E mentres Antarsya ten unha impresionante presenza popular a pesar do seu pequeno tamaño, nos últimos anos está atrapada en desputas internas. Estas contradicións e outros desafíos impediron que a coalición popularizase o seu programa de saída da eurozona dun xeito convincente para audiencias masivas.

Porén, co rexurdimento esperado de mobilizacións neste período crítico, poderiamos ver a estas forzas de esquerda retomando algún papel no mantemento da presión sobre a cúpula de Syriza.

Aínda así, o debate sobre o euro seguirá paralizado a menos que a conversa deixe as polémicas ideolóxicas e se ocupe das preocupacións pragmáticas.

En primeiro lugar, temos que facer un balance do plan máis desenvolvido para saír da zona euro, que é o que ofrece Lapavitsas e outros. Segundo este plan, o país nacionalizaría os seus bancos, imporía o control de capitais e devaluaría a súa moeda dun xeito controlado para gañar competitividade nas exportacións. Lapavitsas explicou, tamén, como tratar problemas inmediatos como a liquidez e a dispoñibilidade de alimentos, mediciñas e combustible.

En segundo lugar, debemos facer fincapé en por que unha alternativa ao modelo de crecemento neoliberal non só é necesaria senón posible nesta coxuntura. Debemos, noutras palabras, abordar un desarrollismo de esquerdas para Grecia.

O estado grego está agora, máis ca nunca, en posición de poder disciplinar ao capital, ou de conminalo a investir máis en actividades produtivas. Isto é así porque hai un sector do capital grego que non é moi móbil.

O capital grego de hoxe non é como o dos armadores do período de posguerra que podían levar os seus barcos a outros lugares. Sen dúbida, a riqueza concéntrase nunha presada de oligarcas en grande medida parasitarias, pero eses oligarcas dedícanse ás aeroliñas, capital inmobiliario, estadios, plantas metalúrxicas… e mesmo poderían ver novas oportunidades de investimento en transporte, fármacos, enerxía solar e outros sectores, se se presenta unha adecuada política industrial.[1]

A política industrial está por primeira vez sobre o tapete, o estado grego está comprometido a atacar a corrupción da burguesía en lugar de facer concesións a esquerda e a dereita.

Debido a unha serie de razóns estruturais e continxencias políticas, os gobernos da posguerra gregos seguiron unha versión bastante bastarda da planificación en comparación con oturos países en vías de desenvolvemento. E aínda que esto era, polo menos na retórica, o proxecto do PASOK cando totmou o poder na década de 1980, ese obxectivo abandonouse a finais da década a favor da establización debido aos compromisos do partido coa clase capitalista. Syriza non ten tales compromisos. Pódese forxar a capacidade necesaria do Estado para disciplinar de xeito efectivo ao capital.

Por outra banda, a nivel global, o norte de Europa non é o único socio comercial. De feito, hai unha serie de poderes que estarían felices de posicionarse en contra da zona euro e que non teñen interese ou capacidade para subordinar a Grecia.

Están os gobernos Latinoamericanos, cuxas relacións estado-sociedade serviron de modelo para Syriza. Tamén existe a opción máis arriscada de Rusia, á que Syriza abriu a man. Se ben de momento é probable que Syriza estea utilizando a Rusia como moeda de cambio na negociación coa UE, esta relación podería ampliarse. Tería que contar con que, por suposto, esa relación con Rusia, o mesmo que a súa coalición cos Gregos Independentes, sería ideoloxicamente disonante. Pero este tipo de realpolitik non debería escandalizarnos.

Realpolitik? Alianzas co capital? Non é iso colaboración burguesa? É certo que esa foi en grande medida a experiencia histórica do desenvolvimentismo. Pero o que fai deste un desenvolvimentismo de esquerdas é que a través destas alianzas estratéxicas a esquerda tería as de gañar. Esta afirmación, por suposto, baséase no suposto de que Syriza seguirá cultivando e profundizando o apoio popular e a organización, o que, despois de todo, é unha das maiores apostas en calquera intento de goberno de esquerda.

Pero apostar polo poder popular é diferente a xogar con el. E unha aposta polo euro é, en última instancia, un xogo deste tipo.

Podería resumirse así: unha clase obreira moi fragmentada nunha economía pouco produtiva terá difícil organizarse contra o capital dun xeito sostido. Unha vez máis, os exemplos de Venezuela, Bolivia e Ecuador son relevantes. Dada a actual debilidade da economía grega –e dado o seu continuo estancamento se se mantén na zona euro- a esquerda debe pensar seriamente en como aumentar a produtividade para que poidamos comezar a a idear un xeito de socializala.

Nunha situación na que a poboación pode ser mobilizada pero na que continúa moi desorganizada, Syriza podería involucrar ás clases populares nestas cuestións de varias maneiras.

Unha delas sería construír a partir das súas contribucións anteriores á rede de asembleas barriais que xurdiron tras a ocupación de Syntagma. Esta vez, en lugar de articular unha política anti-austeridade, poderíase usar ese foros como lugar para discutir o que hai que discutir para unha transición sostible de saída do estancamento e cara o socialismo.

En tal contexto, a xente podería lidar con esas ideas, desafialas, se cadra adoptalas ou polo menos ser menos escéptica con elas. Que mellor cousa podería dar corpo á audaz demanda dos aganaktismenou, dos indignados, de unha democracia real e directa?

Só hai unha cousa pola que un goberno de esquerda pode e debe apostar: que a xente só vai considerar crible un programa se se lle dá espazo e tempo para ser debatido. O resto de apostas, como o mesmo Tsipras declarou, deben ser canceladas.



[1] É importante destacar que a motivación das elites gregas para entrar na zona euro era explotar os mercados da súa propia área rexional dos Balcáns. As compañías que realmente se beneficiaron disto, porén, limitáronse en grande medida ao sector financeiro. Especialmente dende o comezo da crise, outros sectores do capital grego deixaron de investir nos Balcáns. Estes sectores están regresando a Grecia polo menos no curto prazo e poden ser incentivados a permanecer no longo prazo.


sábado, 7 de febrero de 2015

Entrevista a Fabien Escalona



Fabien Escalona ensina en Sciences Po Grenoble e é colaborador científico en CEVIPOL (ULB). Escribe regularmente en Slate.fr. Aceptou responder ás preguntas de L´arèna (blog de Coralie Delaume) a propósito da recente vitoria de SYRIZA e dos primeiros pasos do novo goberno grego.
 
Explicou vostede en varios artigos que Syriza (e o seu partido irmán español Podemos) eran herdeiros do “eurocomunismo dos anos 70”, que definiu como a tentativa de atopar un camiño intermedio entre a extrema esquerda e a socialdemocracia. O contexto mudou dende 1970. Onde reside a continuidade? Esta herdanza permite clasificar a Syriza (e Podemos) realmente na familia da esquerda radical?


O eurocomunismo dos anos 70 non permite comprender totalmente a Syriza. Un dos seus partidos fundadores, porén, é o resultado desa tendencia, da que un intelectual grego, Nicos Poulantzas, foi un teórico notable. Máis en xeral, e isto é certo non só para Syriza senón tamén para outros partidos, o eurocomunismo deixou un legado á esquerda radical contemporánea. Este legado é valioso e problemático.

Por unha banda permite á esquerda saír de varias calellas sen saída. A primeira, a da marxinalidade estratéxica, sexa na súa versión “quietismo de estrema esquerda” (esperar ás masas para darlle unha dirección revolucionaria cando chegue o día, ou na do “quietismo antiglobalización” (o famoso slogan “mudar o mundo sen tomar o poder” acuñado por John Holloway). A segunda, a calella sen saída da marxinalidade sociolóxica, cun discurso enfocado exclusivamente ás loitas económicas do movemento operario, mentres que varias ondas de demandas democráticas esixen ter en conta a diversidade de mecanismos de dominación.

Por outra banda, ese legado é problemático na medida en que o eurocomunismo fallou. Os seus defensores máis timoratos deixáronse absorver polas estruturas políticas e estatais convencionais, mentres que os seus promotores con ambicións revolucionarias non foron capaces de definir unha estratexia clara. En certo modo, este fracaso tamén afectou ao CERES de Jean-Pierre Chevénement…


En efecto. Vostede escolle a fórmula de Chevènement que quería construír unha alternativa ao “ruído de sabres” do socialismo de tipo soviético e ao “arrastrar as pantuflas” da socialdemocracia.


Así é. El evocaba dun xeito atractivo as dúas tradicións (socialdemócrata e comunista) que entendía que desaparecerían. Na época, explicou que o socialismo non pode ser construído por unha vangarda da clase obreira autoproclamada, nin por “pequena burguesía iluminada”. Pensaba que o partido debía coordenar as accións de intelectuais, sindicalistas, traballadores culturais… conquistar o poder do Estado e garantir o diálogo entre o movemento de enriba (nas institucións) e do movemento de embaixo (as mobilizacións populares).


E agora sabemos que non funcionou, por que motivos?


Son diversos. En primeiro lugar, o movemento obreiro foi derrotado, o colapso da Unión Soviética e a integración europea acrecentaron a dificultade de calquera tentativa de transformación social. Entón, do mesmo xeito que hoxe o CERES retrocedeu a posicións de defensa da República, as demandas dos partidos da esquerda radical están en retirada: non se trata tanto de construír unha sociedade socialista coma de evitar a devastación do estado de benestar a causa da devaluación interna imposta a algúns membros da zona euro.

Porén, isto non significa un retorno da vella socialdemocracia. Syriza, e os partidos de esquerda radical que se reconstrúen en Europa (nomeadamente o Partido da Esquerda Europea) expresan o desexo de modernidade e unha “globalización” alternativa na que os principios de democracia e igualdade prevalezan sobre os de concorrencia, discriminación ou mesmo de meritocracia.

A realidade, obviamente, é algo moito máis confusa; pero entendo que, basicamente, a esquerda radical é unha familia política que xorde a partir dun impulso antielitistia, que avoga por unha reapropiación da vía política, económica e ecolóxica polo pobo soberano.


Repropiación da vida política polo pobo soberano… Realmente pensa que pode haber unha especie de viraxe “soberanista” desas formacións da esquerda radical, ante a presión das realidades europeas? O novo ministro de finanzas grego, por exemplo, parece ser un pro-europeo de corazón. Porén, a decisión moi rápida de Tsipras de formar un goberno co Partido dos Gregos Independentes semella enviar unha mensaxe de firmeza a Europa…


Se “soberanismo” é a defensa da soberanía popular, este xa é compartido por moitas formacións da esquerda radical. Se é reducida á defensa da soberanía nacional, non ten, en efecto, a mesma adhesión.

Resumindo, a lóxica da integración europea e dos seus órganos independentes non é desafiada, por primeira vez, por ser supranacional, senón, principalmente, porque é supra-eleitoral. O que incomoda á esquerda radical na arquitectura da UE e da eurozona é especialmente o contido de clase que reflicte e como a protexe dos sobresaltos da vontade popular.

A cuestión é, naturalmente, se este contido de clase pode ser subvertido a nivel europeo, e se a lóxica supranacional da UE pode ser democratizada dende dentro. É unha cuestión estratéxica que actualmente é obxecto dun intenso debate nas filas da esquerda radical. Neste contexto, os que cren que a nación e a soberanía están non só historicamente, senón intrinsecamente ligados, parecen unha minoría (no caso grego existe unha corrente nacionalista en Syriza, pero é só un dos seus compoñentes). Porén, os defensores desta posición poden atopar aliados entre os que pensan que un “desvío á nación” converteuse en esencial para sentar as bases dunha nova construción política supranacional.

Syriza experimenta en tempo real e no poder os termos do debate. As escollas de Tsipras para min non semellan contraditorias. Por unha banda, Yanis Varoufakis explica aos seus colegas europeos que o seu interese é manter a Grecia na zona euro mediante a redución da carga da austeridade da débeda. Por outro, a elección (forzada) de Gregos Independentes como aliados, mostra que Syriza vai en serio no seu desexo de poñer fin á austeridade e á débeda, xa que o punto en común das dúas forzas é seren antimemorandum e antitroika. Nos dous casos, é a lóxica “austeritaria” a prioritaria sobre a supranacional. Dito isto, se a zona euro continúa producindo diverxencias entre as variedades do capitalismo europeo e se as elites europeas seguen a ser inflexibles cara os Estados “periféricos” o conflito seguirá tomando a forma de conflito nacional.


Se comprendo ben, a esquerda radical aprende sobre a marcha, polo menos na cuestión europea. Imaxino que é difícil saber como vai resolverse a batalla entre Grecia/Alemaña/BCE. Na súa opinión, pode o goberno grego manterse firme na súa determinación de rexeitar o memorándum e a troika?


Polo de agora, cada xogador trata de probar ao outro que vai gañar o enfrontamento, sen que se saiba quen cederá primeiro. A esquerda  de Syriza cre que a dirección do partido non está o suficientemente preparada para asumir unha posible saída do euro se Alemaña e o BCE se mostran inflexibles. Porén, semella que existe un consenso dentro do partido no feito de que o memorándum debe ser, polo menos, parcialmente desmantelado e a débeda, polo menos, parcialmente reestruturada. Se non se obtén polo menos isto, o custo político para Syriza e a esquerda radical será terrible. O máis razoable para os seus acredores será aceptar unha reestruturación da débeda sen cancelación para proporcionar algúns meses para negociar sobre a natureza das famosas “reformas estruturais”. Do contrario, corren o risco de perder a un membro da zona euro, o que representaría un verdadeiro salto cara o descoñecido, non só para Grecia.