viernes, 18 de marzo de 2016

Carpe DiEM? Frédéric Lordon sobre o Movemento Democracia en Europa


Non hai dúbida, un lipograma é un exercicio literario acrobático, é dicir, depende da letra sacrificada. Precisamente a habilidade que require o lipograma é escribir un texto sen a necesidade de escribir unha letra. Ocupou a talentos como Georges Perec para facer fronte á nai de todos os desafíos do lipograma en lingua francesa: escribir sen usar a letra "e". O seu libro de trescentas páxinas La disparition [A desparación] non contaba, naturalmente, cun só "e". (Para o lector que queira comprobar a envergadura do seu logro que probe a escribir unha simple frase sen unha letra). Fiel á tradición Oulipo, da que Perec formaba parte, poderiamos xeralizar o exercicio e asumir o reto de compoñer unha frase sen certas palabras ou grupo de palabras (un liposintagma?). Por exemplo, imos pedir a Yves Calvi (presentadora, xornalista) que escriba unha frase sen a palabra "reforma", ou a Laurent Joffrin (editor de Libération) que escriba unha sen a palabra "moderno",  ou a Christophe Barbier (editor de L´Express) que escriba unha sen "software" ("a esquerda ten que cambiar o seu software...), darémonos conta, neste repaso polo índice do desexo sen fin da mediocracia de que a Esquerda se volva Dereita; ao fin e ao cabo ninguén conmina á dereita a "mudar o seu software". O gran silencio que se ha facer a seguir na area pública daranos a medida do gran talento de Perec.  A linguaxe "Alter-europea" tamén se enfronta aos seus propios retos liposintagmáticos. Probemos a prohibirlles usar "retirada ao reducto nacional" e rápido pararán as súas rodas.

O repregue nacional: un imposible test liposintagmático para o Alter-europeísmo

Despois de conducirnos a través das referencias regramentarias ao noso "moi escuro pasado", Julien Bayou dos Verdes franceses advírtenos contra "refuxiármonos no cadro nacional, mesmo na esquerda". O seu título "Democratizar Europa para a victoriada esperanza" non fai máis que lembrarnos a Robert Hue (antigo líder do Partido Comunista) e o seu "A quenda de Europa" (ou a calquera proxeción interna en Power Point ou evento comunicativo). Advírtenos de que "a dinámica de repregarse en axendas puramente nacionais" podería "conducir á desconfianza entre europeos". Nunha liña moi similar, a vicepresidenta de Die Linke, Katja Kipping, declarou a súa "total oposicióná idea dun retorno aos estados nacionais". Isto sería un "paso atrás"; é dicir, unha retirada (nacional). De paso, poderiamos preguntar por como andan as relacións entre a vicepresidenta e o presidente Oskar Lafontaine, quen fixo chamamentos fortes a un retorno ao Sistema Monetario Europeo (SME) e, como consecuencia , segundo Kipping, a apuntar na direción equivocada. Menos sorprendente, neste sentido, son os comentarios de Yanis Varoufakis, quen repetiu moitas veces a súa hostilidade a calquera tipo de plan de saída do euro, rexeitando o que se fai pasar polo "terrile dilemaentre, por unha parte, que o noso sistema actual colapse na súa totalidade e,por outra parte, a forza do retorno á ideoloxía do estado-nación, como desexanos nacionalistas".

O máis rechamante destes extractos case perfectamente intercambiables non é tanto o feito de que encaixen no estereotipo, como a forte inercia dos seus automatismos e a súa radical impermeabilidade a calquera cousa que poida ser dita no debate sobre o euro -e que polo menos podería facer que se sentisen apelados a opoñerse ás obexccións que se lles fai. Pero parece que non vai haber nada diso -polo menos no núcleo duro de "a outra Europa" que agora se atopa no movmento de Varoufakis DiEM (Movemento Democracia en Europa, posto en marcha por Varoufakis en Berlín en febreiro).

Dito isto, non están rotas todas as pontes coa realidade externa do debate, e deberiamos recoñecer honestamente que tras o verán grego moitos dos que se mantiñan firmes na liña altereuropeísta cambiaron considerablemente. Non é que o debate rematase, ou que se producise unha converxencia total nos puntos de vista, pero polo menos pódese dicir que non desapareceron todos os requisitos mínimos para o debate. Porén, non se pode dicir o mesmo de DiEM, cuxa repetición automática das palabras "retirarse ao reducto nacional" fainos semellar, ás veces, coma un pato sen cabeza tentando correr en liña recta.

Algúns de nós tentamos dicir algo sobre isto. Por exemplo, remarcando a ineptitude absoluta do argumento "estado de sitio", que debuxa unha igualdade total entre a saír do euro e quedar fóra do resto do mundo. Están acaso fóra do mundo os 180 países coas súas propias moedas? Estaba a economía francesa antes de 2002 fóra do mundo? E a economía británica, hoxe fóra da eurozona e, se cadra, pronto fóra da UE? Está fóra do mundo?

Estamos aínda máis abraiados coa negativa, propia de mentes estreitas, a escoitar nada sobre as diferentes propostas para reconfigurar o internacionalismo, que están feitas precisamente para mostrar que hai moitas formas de abandonar o euro, incluído aquelas perfectamente conscientes do perigo da regresión nacionalista e que, sen dúbida, teñen tamén a meta de combatelo. Abofé que hai que ser un idiota -e pedimos desculpas por chegar a este tipo de hipóteses, pero apenas podemos contemplar outras- para continuar repetindo teimudamente as palabras "repregue nacional" cando explicamos que é dunha necesidade urxente desenvolver nexos de unión entre as forzas de esquerda europeas, pero sen agardar por unha (imposible) sincronización dos contextos nacionais, de modo que poidamos poñer a proba as forzas e as saídas. Seguramente hai que ser idiota para seguir laiándose do perigo nacionalista cada vez que sinalamos que a maior parte dos logros europeos (Airbus, Ariane, CERN) se fixeron perfectamente sen o euro, e que se a integración monetaria impón tantas dificultades nada prohibe concebir outras formas de integración europea a través doutros tipos de intercambio: o intercambio entre investigadores, artistas, estudante e turistas, mostrando uns aos outros as nosas literaturas e historias nacionais, producindo unha historia europea impulsando proxectos de tradución masivos etc. Nada prohibe tal concepción, excepto, por suposto, a obsesión economicista que mide a proximidade entre os pobos só en termos da circulación de capitais e mercadorías. Pero por que repetir todo isto? No último reducto da "outra Eurozona", DiEM, non se escoita nada nin se responde a nada, só se corre en liña recta, coma o pato.

Europa Democrática ou Europa Antiausteridade?

Sen dúbida hai múltiples reservas ante calquera Plan B -significando, isto, un plan posto nun papel cuxo ánimo real por tras del aínda é incerto, pero cuxas intencións e crenzas internacionalistas dificilmente se poden poñer en dúbida. Pero pouco importa. Para este plan, como para todos os demais, existe unha mesma pexa: o "refuxio nacional". Porén, deberiamos preocuparnos se o internacionalismo-contra-o-retiro-nacional conduce a un falso comezo se o único criterio no que se basea é o dunha Eurozona autenticamente democratizada. Por unha serie de razóns, que xa elaboramos sobradamente noutro lugar (ver, entre outros, "Os puntos cegos dos que pensanque "outra zona euro é posible" ou a intervención no encontrointernacional do Plan B) non haberá Eurozona democrática, non desde logo no seu perímetro actual. Xa que a democratización do euro é un proxecto abocado á derrota, canto máis haxa unha posibilidade de que teña éxito, máis probabilidades haberá de partir a Eurozona. E, polo tanto, canto máis exiba unha dinámica exitosa, máis probablemente acabará... nun fracaso.

Quereriamos tamén -coma un argumento a fortiori- formular dúas preguntas sinxelas a Yanis Varoufakis:

1) Non foi el unha das persoas que viu inmediatamente que a independencia do Banco Central Europeo supuña unha anomalía demcorática xa en 1992, cando a sinatura do Tratado de Maastricht (unha anomalía que non será resolta simplemente publicando as minutas do BCE ou ofrecendo algún outro truco de "trasnsparencia")?
2) Afirma realmente, sen pestanexar, que os alemáns estarán dispostos a aceptar a independencia do BCE no curto prazo? Entón, xorde a pregunta subsecuente de por que milagre -nestas condicións- podería a zona euro de 19 estados volverse totalmente democrática?

Pero Varoufakis acostumouse tanto a moverse nunha rede de contradicións que comezamos a preguntarnos polo verdadeiro propósito do seu movemento DiEM. O que hai, de feito, son dúas "outra Europa é posible" que adoito coliden unha coa outra ou que se fan pasar unha pola outra: a Europa anti-austeridade e a Europa democrática. Se cadra, unha forza política europea podería constituírse para conseguir, caso a caso, algunha acomodación ou renegociación da débeda (por exemplo para Grecia) e despois facer moito ruído sobre como isto demostraría que Europa pode escapar da inevitabilidade da austeridade. E certamente estariamos mellor así do que estamos agora. Pero temos que saber que é o que queremos, e saber que unha Europa democrática non consiste nun pouco menos de débeda e que algunha concesión no déficit primario (pero non o fagades outra vez!) non reempraza o dereito a deliberar sobre todas as cousas -a definición máis robusta de democracia (e, de paso, de soberanía).

Nestas condicións, debemos dicir sen equivocación que calquera ambición por unha "Europa Democrática" que quede curta neste aspecto -p de deliberar sobre todo- é, por natureza, unha farsa. A xente adoito invoca a lóxica do acordo, como por exemplo aceptando o banco central independente, co fin de manter a Alemaña do noso lado -"porque non se pode ter todo"- ou a aceptación dun Tratado "relaxado" de Estabilidade, ou calquera outra cousa -non é este o destino real ao que quere chegar DiEM? É este o tipo de intercambio predecible que reduce de xeito drástico o prezo dos principios, no que habitualmente se enrola a xente usando palabras belas, antes de ceder en todo no fragor da loita. Pero o principio democrático non se pode moderar. Ou todo o que ten que ver co destino colectivo do corpo político, incluídos todos os aspectos do orzamento e da política monetaria se pon en discusión, ou non temos democracia. Pero non é posible enxergar un grupo de países que estean de acordo nesta cuestión de principio, e que entendan formalemtne a súa soberanía colectiva do mesmo xeito que as súas soberanías individuais, é dicir, sen límites? Despois de todo, é posible. Pero o certo é que isto non significa que estes países sexan os 19 da eurozona actual, e particularmente Alemaña. E, aínda máis, non significa que o euro actual habería sobrevir a unha reconfiguración como esa -especialmente sen Alemaña.

A estratexia da desobediencia como proba experimental

A sección do alter-europeísmo que mantivo a súa cabeza pegada ao pescozo -e que aínda a ten- parece consciente de que hai moitas probabilidades de que un test de forza, por exemplo, na forma da desobediencia aberta que propugna (en lugar de avogar secamente pola saída unilateral do euro) terminará en ruptura. Polo menos, agora acepta a posibilidade de ruptura -e este é un progreso considerable. Ten a condición previa de provocar a ebullición e ver que ocorre, en lugar de simplemente perchar de golpe a porta de inmediato -e podemos concederllo. Pola miña parte, nunca o descartei. Pero dado o estado do debate neste momento, era necesario obter audiencia mesmo para a propia posibilidade do exit. Aceptouse a idea dunha estratexia da tensión. E, máis importante, xa podemos dicir como terminará a historia. Romperá. Romperá porque Alemaña non quere o euro democrático e non o vai querer en tempos próximos. É máis, desde o punto de vista alemán non hai déficit democrático na constitución da moeda que leva a súa impronta. Non teñen todas as sociedades os seus principios -as cousas que consideran fóra de discusión- por riba de todas as cousas abertas á discusión? Alemaña os ten: e os seus máis altos principios son monetarios. É así, e ninguén pode acusalos por iso. Se ten que facerse algún reproche ten que ser feito a aqueles que sempre rexeitaron esta análise, os que pensan que as relacións obxectivas de compatibilidade, ou de incompatiblidade, poderían resolverse simplemente por querer que así sexa. Os que nunca mediron ben os riscos existentes en ir máis alá do posible ao manter xuntas todas estas heteroxéneas complexidades. En particular, cando xa houbo moito desacordo na evaluación da organización democrática ou antidemocrática da moéda única: mentres que para uns é terriblemente problemático, para outros non o é en absoluto. Entón, é así como vai o DiEM tratar de "democratizar o euro": rexeitando cegamente todo pensamento e substituíndoo por entusiasmo e voluntarismo?

Pero coñecermos o final da historia non nos libra dunha sorte de deber de pasar por todas as súas etapas. Significa, simplemente, que evitaremos ser collidos por sorpresa no momento (anticipado) en que as cousas comecen a poñerse feas. Neste sentido, podería propoñer unha especie de xogo de azar, aínda que sexa clarividente, sen grande esperanza. Algo que depende dun milagre: se existe a posibilidade, aínda que sexa extremadamente pequena, de que Alemaña se aveña a unha conversión sen precedentes tras chegar ao punto no que teña que escoller entre Europa e ela mesma, entón teremos que usar esa oportunidade. Gustaríanos facelo co fin de estarmos seguros da realidade da nosa posición, e non deixala á conxectura -e podemos coincidir neste tipo de experimento, para ter a conciencia tranquila, malia estarmos tan seguros de que esa tentiva colapsará rapidamente.

Este "deber" tamén inclúe a lóxica máis política de dirimir publicamente en que recae a responsabilidade. Posto que a cuestión da democracia rexe para todos e todo o mundo debería responder: se a democracia é a prerrogativa da soberanía a discutir e decidilo todo, como pode a Eurozona xustificar a anormalidade de facerse con cuestión tan importantes como a política orzamental, o status do banco central, a natureza das súas misións, a direción da súa política monetaria etc, fóra do control democrático? Entón poderiamos ver quen nos respondería. É dicir, poderíamos ver quen é realmente un demócrata e quen non o é. Ese sería o verdadeiro momento onde aqueles sen límites mentais sobre o perímetro da democracia verían como completamente lexítimo non querer pertencer ao mesmo club que aqueles que teñen ditos límites. E de feito é o resultado que podemos agardar, porque habería oposición intransixente a descontitucionalizar as cuestións de política económica. Así que os verdadeiros demócratas -de novo atribuídos co dereito pleno a vivir baixo unha contitución democrática na súa totalidade, e moito despois de seren advertidos dese resultado- poderían sinalar aos demócratas falsos, rachar con eles, e tomar o seu destino de novo nas súas mans. O euro estaría morto, pero gustaríanos saber de quen foi a culpa.

Porén, DiEM non quere ver nada disto. E polo tanto fracasará. Fracasará por agardar milagres que non poden reemprazar a análise das complexidades e tendencias reais -que neste caso consisten nunha análise de por que o milagre é imposible. DiEM fracasará, e faranos perder dez anos, o prazo que se deu a si mesma para reelaborar os tratados "democraticamente". Diem perdidi (outro día perdido)? Se só fora iso! Será decennium perdidi. E como sempre sucede con estas cousas o tempo perdido pérdese a custa da poboación. De feito, é desesperanzador ver que un exministro de finanzas grego pode abrazar tan alegremente perspectivas grandiosas  para a historia a longo prazo, cando o seu propio pobo, levado ata o extremo, e cuxa exasperación ten que coñecer- non pode aguantar moito máis.

Pero supoñendo que, entrementres, esta pequena neglixencia non abriu camiño a unha alternativa monstruosa, DiEM non só fracasou. Aparte da súa promesa insostible, produciríase algo: o seu propio movemento. Certamente, o movemento fracasará -en calquera caso, esa é a nosa conxectura. Pero despois da súa derrota, o movemento en si manterase. Un movemento europeo. Pero o que pense que mesmo con esa pouca consistencia, que o internacionalismo real consiste na vinculación o máis cercana posible entre os pobos europeos -alén dos vínculos económicos, monetarios e financeiros- non pode máis que celebrar con alegría a idea dun movemento político transversal europeo. Non importa cal sexa o seu destino, é en si mesmo unha cousa boa. Así, DiEM fracasará, pero non só para nada.

Posdata: o desexo colectivo de bifurcación

Deixando a un lado as ilusións de DiEM, podería ser que a paisaxe da cuestión do euro na esquerda estea agora clarificada. Pero, que sucede coas poboacións? Cando todo o demais escapa, a mediocracia aínda ten o camiño das enquisas enganosas. Adoptouse esta solución durante o verán grego de 2015 -"a poboación non quere X" e as enquisas demostrárono. Porén, as enquisas demostraron pouco máis que a súa ineptitude, facendo unha pregunta a persoas que non teñen os medios mínimos para reflectir sobre ela, sexa individual ou colectivamente. Máis en particular, que nin tiveran o tempo para facelo. Como sabemos, en xaneiro de 2005, as enquisas dixeron que a Constitución europea pasaría facilmente -e por desgraza para eles, cinco meses máis tarde, despois dun debate real... E se unha enquisa non ten sentido antes (e non despois) de que un colectivo debata, temos que dicir que en Grecia nunca houbo un debate sobre a saída do euro. En primeiro lugar, porque Tispras non o quería, a calquera custe, e despois porque a minoría da Plataforma de Esquerdas, que estaba disposta a telo, viuse obrigada á solidariedade co goberno, e polo tanto ao silencio, ata o 13 de xullo de 2015. E cando ninguén propón ao país que debe tener lugar un auténtico debate, o que queda é... o ruído de fondo das enquisas. Sen lugar a dúbidas, nun país como Francia, onde a situación é infinitamente menos crítica que en Grecia, as chamadas a comezar o debate son aínda máis débiles. Malia que os efectos das restriccións europeas son moi reais, non tomaron o caracter tremendamente espectacular que tomaron en Grecia ou en Portugal, e nesas condicións a cuestión do euro permanece como unha abstracción, con pouco poder para enganchar. Pero será un traballo político reenganchar, é dicir, construír sobre estes problemas, o que neste caso implica poñer sobre aviso á xente as distantes e porén moi activas abstraccións da moeda europea.

En realidade, como ben sabemos, o principal obstáculo para unha proposta política para a saída do euro é de natureza diferente: o medo. E máis precisamente, o medo ao descoñecido. Esta é a asimetría que sempre serviu para manter o estado actual de cousas, coa xente preferindo un desastre coñecido que unha esperanza descoñecida, e unha servitude á que están acostumados que unha liberación arriscada. A "catástrofe", velaí o destino prometido sistematicamente aos que se atrevan.

En DiEm hai tanta tendencia a invocar a apocalipse como en calquera outro lugar. "O cataclismo que suporía a saída do euro", como profetizaba o economista Julien Bayou. No primeiro ano da crise, os gregos foron alertados do "desastre" que lles agardaba se algunha vez tiñan a idea na cabeza de saíren. Pero como podemos chamar á situación á que foron abocados polas regras europeas, se non como.... un desastre? Un descenso do 25% do PIB, o 25% de paro, o 50% nos menores de 25 anos, unha situación da saúde en forte empeoramento, pobreza, suicidios etc. Non é isto, acaso, o modelo mesmo do desastre?

A gran forza da orde establecida é que permite aos desastres levárense a cabo dentro das regras e seguindo as convencións. Na realidade, mesmo o peor dos desastres nunca será definido coma "un desastre", xa que este termo está reservado para calquera experiencia alternativa e á primeira dificultade que esta encare. A orde establecida pode ter fracasado durante décadas, pero aínda así, calquera política que a rompa ten que trunfar ao principio, ou será xulgada como un "desastre". E, por suposto, isto sucede baixo a mirada distorsionante dos media, os certificadores asimétricos de "desastres".

Ben, si, todas as tentativas de transformación política en xeral, e o proxecto da saída do euro en particular, teñen que lidar coas suas consecuencias e, antes que nada, co medo; coa preferencia polo desastre coñecido. O corpo político ten que ser levado a un punto de crise intolerable antes de que abandone os seus vellos hábitos e tome camiños non coñecidos. Este punto de crise intolerable é o punto no que mesmo a asimetría se anula; o punto no que o coñecido é tan odiado que mesmo se prefire o decoñecido. Ninguén sabe onde se atopa ese punto; sen dúbida está moi distante, vendo que o pobo grego aínda non chegou a ese punto. Porén, non só os factores externos están reducindo a distancia entre nós e ese punto. O traballo político tamén ten o efecto de mover ese punto, facendo á xente ver a anormalidade do que a ideoloxía dominante toma por normalidade, o carácter desastroso do que se ten por habitual, e a continxencia do que se ten por natural. E, sobre todo, a posibilidade do que se ten por imposible.

Ademais, a mentira da "imposibilidade" nunca está tan finamente exposta como cando a orde establecida se sitúa nunha posición que, de súpeto, revoca as súas propias crenzas sobre o factible e o non factible para salvarse a si mesma do colapso. Así, no outono de 2008 vimos un sennúmero de medidas adoptadas que só uns poucos meses antes serían declaradas delirantes; medidas especiais para os bancos centrais, as masivas nacionalizacións rápidas, a amnesia repentina sobre a lexislación europea a respecto das axudas estatais etc. Pero se todo pode ser ollado de novo cando o sistema ten que salvarse a si mesmo, por que non pode selo cando o que necesitamos é dicirlle adeus?

martes, 8 de septiembre de 2015

Agora emerxe a verdade: como os EEUU alimentaron a aparición de Isis en Siria e Iraq. Seumas Milne


A guerra contra o terrorismo, campaña sen fin lanzada hai 14 anos por George Bush, está cada vez máis vencellada a contorsións grotescas. O xuízo do luns a un home sueco, Bherlin Gildo, acusado de terrorismo en Siria, colapsou despois de que quedase claro que a intelixencia británica armara aos mesmos grupos rebeldes dos que se acusaba de dar apoio a esta persoa.

A fiscalía abandonou o caso, ao parecer para evitar avergoñar os servizos de intelixencia. A defensa argumentou que ir adiante co xuízo sería unha “afrenta á xustiza” cando había moitas evidencias de que o Estado británico estaba proporcionando “amplo apoio” á oposición armada siria.

Isto non incluía só “axuda non letal” fornecida polo goberno (incluíndo chalecos antibalas e vehículos militares), senón adestramento, apoio loxístico e subministro secreto de “armas nunha escala masiva”. Había informes de que o M16 coperara coa CIA na transferencia de armas desde os arsenais libios aos rebeldes sirios en 2012, despois da caída do réxime de Gadafi.

Está claro o absurdo que é enviar a alguén a prisión por facer o que facían os ministros e os funcionarios de seguridade. Pero este é só o último dunha serie de casos similares. Menos afortunado foi un taxista de Londres, Anis Sardar, que foi condeado a cadea perpetua, quince días antes, por formar parte en 2007 da resistencia á ocupación de Iraq polas tropas estadounidenses e británicas. A oposición armada á invasión e ocupación ilegal non constitúe terrorismo ou asesinato segundo a maioría das definicións, incluída a da Convención de Xenebra.

Pero o terrorismo está agora no ollo do furacán, e en ningún sitio o está máis que no Medio Oriente, onde os terroristas de hoxe son os combatentes contra a tiranía de mañá  –e os aliados son inimigos- segundo a vontade desprendida de calquera desconcertante conferencia telefónica dun político occidental.

Durante o último ano, os EEUU, Gran Bretaña e outras forzas occidentais volveron a Iraq supostamente para para destruír o grupo terrorista hipersectario do Estado Islámico (antes coñecido como Al-Qaida en Iraq). Isto foi despois de que Isis invadise enormes zonas de territorio iraquí e sirio e proclamase o autodenominado califato islámico.

A campaña non vai ben. O pasado mes Isis extendeuse á cidade iraquí de Ramadi, mentres que no outro lado da agora inexistente fronteira, as súas forzas conquistaron a cidade siria de Palmira. A franquicia oficial de Al-Qaida, a Fronte Nusra, tamén estivo facendo avances en Siria.

Algúns iraquís quéixanse de que os EEUU permanecían sen facer nada mentres todo isto acontecía. Os norteamericanos insisten en que están tratando de evitar vítimas civís e alegan éxitos significativos. En privado, os funcionarios din que non se queren ver machucando bastións sunís nunha guerra sectaria co risco de perturbar aos seus aliados sunís do Golfo.

Unha luz que revela como chegamos ata aquí brillou cun informe secreto recentemente desclasificado da intelixencia estadounidense, escrito en agosto de 2012, e que misteriosamente predice –e bendice- a perspectiva dun “principado salafista” no leste de Siria e un estado islámico controlado por Al-Qaida en Siria e Iraq. En marcado contraste coas pretensións occidentais do momento, a Axencia de Intelixencia de Defensa identifica a Al-Qaida en Iraq (que se converteu en Isis) e os compañeiros salafistas como “as principais forzas que impulsan a insurxencia en Siria” e afirma que “os países occidentais, os estados do Golfo e Turquía“ estaban apoiando os esforzos da oposición para tomar o control do leste de Siria.

O aumento da “posibilidade de establecer un principado salafista declarado ou non declarado”, continúa o informe do Pentágono, “é exactamente o que queren os poderes que apoian á oposición co fin de illar o réxime sirio, que se considera o punto estratéxico da expansión xií (Iraq e Irán)”.

O cal vén sendo exactamente o que pasou dous anos despois. O informe non é un documento político. Está pesadamente redactado e hai ambigúidades na súa linguaxe. Pero as implicacións son o suficientemente claras. A un ano da revolta siria, os EEUU e os seus aliados non só estaban apoiando e armando a grupos sectarios extremos, senón que estaban dispostos a aprobar a creación dun “estado islámico” –a pesar do grave perigo para a unidade de Iraq- coma un ariete suní para debilitar a Siria.

Isto non significa que EEUU creasen Isis, por suposto, aínda que algún dos seus aliados no Golfo, sen dúbida, xogou algún papel nisto –como recoñeceu o vicepresidente dos EEUU, Joe Biden, o ano pasado. Pero non había Al-Qaida en Iraq ata que os EEUU e Gran Bretaña o invadiron. E os EEUU, con certeza, explotaron a existencia de Isis contra outras forzas da rexión coma parte dunha campaña máis ampla para manter o control occidental.

O cálculo mudou cando Isis comezou a decapitar occidentais e a pendurar as súas atrocidades on line, e os estados do Golfo están agora apoiando outros grupos na guerra siria, como a Fronte Nusra. Pero este hábito dos EEUU e doutros países occidentais de xogar con grupos xihadistas, que despois os han trabar, remóntase polo menos á guerra de 1980 contra a Unión Soviética en Afganistán, que fomentou á Al-Qaida orixinal baixo a tutela da CIA.

Recalibrouse durante a ocupación de Iraq, cando as forzas dos EEUU dirixidas polo xeneral Petraeus, patrocinaron unha guerra sucia de sectarios escuadróns da morte, ao estilo dos de El Salvador, para debilitar a resistencia iraquí. E repetiuse en 2011 na guerra orquestrada pola OTAN en Libia, onde Isis tomou a semana pasada o control de Sirte, a cidade natal de Gadafi.

En realidade, EEUU e a política occidental na conflagración que é hoxe Medio Oriente usa o molde clásico do divide e vencerás. As forzas norteamericanas bombardean unha serie de rebeldes mentres apoian outros en Siria, e monta o que en realidade son operacións militares con Irán, contra Isis en Iraq ao tempo que apoia a campaña militar de Arabia Saudí contra as forzas Houthi de Iemen, apoiadas por Irán. Por confusa que poida ser a política estadounidense, un Iraq e unha Siria débiles e partidas axústanse perfectamente a ese enfoque.

O que está claro é que Isis e as súas monstruosidades non será derrotado polos mesmos poderes que os trouxeron a Iraq e Siria por primeira vez, ou por aqueles cuxa guerra, aberta ou encuberta, os fomentou en anos posteriores. As intervencións militares occidentais sen fin no Medio Oriente só trouxeron destrución e división. É a xente da rexión quen pode curar esta enfermidade, non os que incuban o virus.

http://www.theguardian.com/commentisfree/2015/jun/03/us-isis-syria-iraq?CMP=share_btn_fb

lunes, 3 de agosto de 2015

Grecia, Europa e os Estados Unidos. James K. Galbraith


James K. Galbraith, o economista norteamericano, fillo de John Kenneth Galbraith, foi un dos maiores apoios de Yannis Varoufakis e da súa estratexia negociadora coa Troika. Partidario, como o ex-ministro grego, de non formular a ruptura do euro e de explorar a vía da reforma da Eurozona, neste artigo -escrito para o público estadounidense- solicita o apoio daquel país aos Estados que, no futuro, opten pola saída do euro como forma de supervivencia ante unha UE que, nas súas palabras, hoxe sería "reaccionaria, mesquiña e perversa" e ante a emerxencia de proxectos políticos "desagradables, racistas e xenófobos."

*  *  *  *  *

A brutalidade obtusa da posición europea a respecto de Grecia quedou clara a semana do 6 de xullo, cando os líderes europeos rexeitaron o documento de rendición que Grecia lles presentara e esixiron unha capitulación incondicional. O novo diktat –formalmente aceptado por Grecia o 15 de xullo- esixe o establecemento dun fondo de privatización destinado a reunir “activos bos” por valor de 50 mil millóns de euros (que, por certo, non existen); tamén require desfacer toda a lexislación financeira adoptada polo Parlamento grego desde o pasado mes de xaneiro, cando Syriza obtivo a maioría; e esixe o regreso da Troika (é dicir, a Comisión Europea, o Banco Central Europeo e o Fondo Monetario Internacional) a Atenas.

A partir de agora o goberno grego terá que someter a estas intitucións os seus proxectos lexislativos “relevantes” e obter a súa aprobación antes de adoptalas –mesmo antes de facelas públicas. En resumo, Grecia agora xa non é un estado independente.

Fixéronse comparacións entre o destino deste país e o Tratado de Versalles que, a raíz da Primeira guerra mundial, faría que Europa tomase o camino que conducía ao nazismo. Pero a invasión de Checoslovaquia polas tropas soviéticas en 1968 que puxo fin ao experimento de independencia política dun pequeno e valente país ofrece unha analoxía aínda mellor. Esmagando a Checoslovaquia tamén se esmagou a reputación da Unión Soviética, arruinando definitivamente as ilusións que aínda albergaban polo comunismo moitos observadores. Esta invasión, preparou o terreo para o colapso final do comunismo, primeiro dos partidos de Europa occidental e despois na mesma URSS.

A vitoria electoral de Syriza de hai seis meses contiña a esperanza de abrir un amplo debate sobre o fracaso das políticas de austeridade que convidase a todo o continente a buscar as mellores solucións. Pero cando resultou evidente que isto non contaría co apoio de España, Portugal e Irlanda, que apenas podía contar coa simpatía formal de Italia e Francia e que contaría coa hostilidade implacable de Alemaña e dos países do norte e do leste de Europa, as vías aquel partido estreitáronse.

Syriza tentou entón crear un espazo para aplicar o cambio político en Grecia, soamente en Grecia. Non se considerou a saída do euro por parte do goberno e tampouco xogar de farol. Syriza só contaba con apelar á razón, apelar á opinión pública mundial e pedir axuda do exterior. Estas chamadas foron lanzadas polos gregos con vigor e paixón durante cinco meses.

Ao facelo, o goberno puxo sobre os ombreiros de Europa unha sorte de carga moral. E tamén outro fardo pesado: un desafío baseado na visión dun "crecemento sostible” e de “inclusión social”, tal como foran gravados con mármore en cada tratado europeo, desde o de Roma ao de Maastricht –un reto que encarna a alma do proxecto europeo, se é que aínda se pode falar de alma aquí. Ninguén no goberno grego se fixo ilusións sobre a capacidade do país para afrontar ese reto, todos os seus membros eran conscientes de que Grecia chegaría á fin de xuño enfeblecida, rota e indefensa. Pero, á luz da marxe de manobra tan estreita, tanto a causa dos compromisos electorais de Syriza como do compromiso da poboación con Europa, o goberno grego non tiña ningunha outra carta para xogar.

Fronte a actitude de facer pesar sobre eles unha especie de carga moral, os acreedores responderon mostrando sorpresa, irritación, exasperación, obstinación e, en definitiva, furor. En ningún momento a lóxica da argumentación grega sobre o evidente fracaso, ao longo dos últimos cinco anos, das políticas de austeridade para acadar os niveis de crecemento anunciados fixo mella. A Europa non lle preocupaba Grecia.

Despois de dimitir do seu cargo de ministro de Finanzas, Yannis Varoufakis describiu o proceso de negociación dicindo: 

A ausencia total de escrúpulos democráticos mostrada polos autoproclamados defensores da democracia europea. A compresión bastante clara, pola outra banda, de que estamos, en termos de análise da situación, no mesmo nivel… [E porén] tes as esa xente estremadamente poderosa ante os ollos e dinche: “o que dis é certo, pero de todos os xeitos ímosvos esmagar”. 

Aos “líderes” europeos preocúpalles o poder. Posicónanse en base aos seus parlamentos e teñen na cabeza a política interior dos seus respectivos países.

Hai en Europa do leste un bloque de países, encabezados por Finlandia, cuxa sensibilidade política está moi á dereita e que formularon unha liña moi dura con Grecia. Hai un grupo de “prisioneiros-modelo”, España, Irlanda e Portugal –países que enfrontan nas súas fronteiras a movementos como Podemos e o Sinn Fein- que non poden admitir o fracaso da austeridade. Hai unha parella branda, Francia e Italia, que trata de neutralizar as ameazas que encarna Marine Le Pen e Beppe Grillo.

E despois está Alemaña que, agora está claro, non pode aceptar unha reducción da débeda na zona euro porque isto permitiría que países que afrontasen dificultades similares fixesen solicitudes similares. O maior acreedor de Europa enfrontaríase entón a unha cancelación de débedas masiva e os alemán daríanse de conta con estupefacción de que as débedas acumuladas para financiar as súas exportacións durante os últimos quince anos nunca serán reembolsadas.

Syriza non é un fenómeno do azar específicamente grego. A súa vitoria electoral foi a consecuencia directa do fracaso político de Europa. Unha coalición integrada por ex-comunistas, sindicalistas, ecoloxistas e profesores univeristarios non chega ao poder en ningures sen non se dan circunstancias desesperadas. O feito de aparecer Syriza, eclipsando aos nazis de Alba Dourada, é case que un milagre democrático. A destrución de Syriza conducirá, en todo o continente, á revisión do “proxecto europeo”. Unha Europa progresista –a Europa do crecemento sostible e da cohesión social- sería unha cousa. A Europa bloqueada, en punto morto, reaccionaria, mesquiña e perversa, que observamos na acutalidade é outra moi distinta. Esta non pode e non debe durar moito tempo.

Que será de Europa? É evidente as esperanzas da esquerda pro-europea e reformista remataron. Os partidos que encarnan un futuro diferente son os partidos anti-europeos, incluíndo UKIP, a Fronte Nacional francesa e a Alba Dourada en Grecia. Trátase de movementos extremadamente desagradables, racistas e xenófobos –Alba Dourada xa propuxo o establecemento en Grecia de campos de concentración para inimigrantes.  O único contrapeso, agora, son as forzas progresistas e democráticas que se reagrupen baixo a bandeira dun restablecemento da democracia a nivel nacional. Isto significa que a esquerda europea, a partir de agora, tamén se volverá contra o euro.

Mentres isto sucede, os Estados Unidos deberían, nestas condicións, continuar sostendo o euro aliñándonos con políticas fracasadas e coa represión das protestas populares? Ou deberíamos facer saber que somos indiferentes á presenza de calquera país dentro ou fóra da unión monetaria? Certamente, a última semella a opción máis sensata. Despois de todo, Polonia, a República Checa, Croacia e Romanía (por non mencionar Dinamarca e Suecia e outros lugares como o Reino Unido) están fóra da unión monetaria e probablemente permanecerán alí –e ninguén pensa que eses países fracasarán ou de que torcerán por Putin.

Entón, por que, nestas circunstancias, o euro –un soño que hoxe esvaece claramente- debería ser apoiado? Por que a saída non podería ser unha opción? O apoio técnico, financeiro e moral a países democráticos aliados que opten por saír podería contribuír, nas condicións actuais, a estabilizar un estado de ánimo perigoso e potencialmente destrutivo.

http://harpers.org/blog/2015/07/greece-europe-and-the-united-states/

jueves, 30 de julio de 2015

Anschluss. A anexión. Vladimiro Giacché [extractos]


Veñen a conto os extractos de Anschluss. A anexión. A unificación de Alemaña e o futuro de Europa, Vladimiro Giacché (2013) que publico a seguir, despois de ler a Yannis Varoufakis, o ex ministro de finanzas grego, citando á Treunhandanstalt -a axencia creada na Alemaña do leste para privatizar os activos públicos da antiga RDA- nos seus comentarios ao acordo do Eurogrupo asinado por Tsipras, concretamente na parte en que se esixe ao goberno grego a aceptación dun organismo xestionado pola troika para privatizar bens públicos do estado grego co fin de conseguir diñeiro para pagar a débeda.

*  *  *  *  *


Da unidade monetaria alemá á unidade monetaria europea 

A configuración actual do capitalismo europeo e o equilibrio de poder no seu interior é simplemente impensable sen a anexión da RDA. Por varias razóns.
A primeira é que grazas á incorporación da antiga RDA, Alemaña recuperou a centralidade xeopolítica (e xeoeconómica) no continente europeo que perdera en 1945 co resultado catastrófico da guerra de Hitler. E esta reconquista alterou o equilibrio en Europa.
A segunda razón é o vínculo entre a unidade alemá e a Unión Europea. É unha relación complexa e nalgúns aspectos contraditoria.
De feito, por unha banda a unidade alemá foi un acelerador formidable do proceso de integración europea. O 4 de outubro de 1990, non pasaran siquera 24 horas desde a proclamación solemne da unidade alemá, e xa o asesor do presidente francés Mitterrand, Jacques Attali, anotou no seu diario a decisión do presidente de “diluír” Alemaña na Unión Europea. O prezo que pagaría Alemaña pola súa unidade sería a integración europea, na que sería posible aproveitarse de Alemaña. A mesma moeda única europea concibiuse coma un anaco dese deseño.

Por outra banda, a unidade alemá e as súas consecuencias ralentizaron a integración europea e, en particular, a unión monetaria. De feito, foron as altas taxas de xuro impostas a Europa por Alemaña (co fin de atraer máis capital e financiar a unificación) as que causarán, en 1992, a brusca saída da lira (e da libra esterlina inglesa) do sistema monetario europeo.
A operación euro finalmente chegou a porto pero cos efectos contrarios aos agardados polo goberno francés: o Banco Central Europeo converteuse nunha especie de Bundesbank continental e a ortodoxia neoliberal (e mercantilista) alemá impúxose en toda Europa. Co euro, Alemaña foi capaz de tomar vantaxe da rixidez dos tipos de cambio, o que impediu aos países menos competitivos recuperar a competitividade a través da devaluación das súas moedas.
Con isto, chegamos ao que probablemente é o motivo actual de maior interese dese acontecemento que foi a unificación alemá: a forza do vínculo monetario e a súa potencia fundante do punto de vista da unión política. Alemaña, politicamente unida nace o día que logra a unión monetaria. O verdadeiro tratado de unificación de Alemaña é o que entrou en vigor o 1 de xullo de 1990 coa unión monetaria, o segundo tratado, aquel que deu lugar á unión política, o 3 de outubro dese ano, é simplemente consecuencia de aquel; e non por casualidade ambos estiveron tan próximos no tempo. Non é certo, logo, que a unión monetaria sexa unha unión débil. A cotío escoitamos que “En Europa só hai euro, carece de unión política”, pero, en realidade, o contrario é o certo. 

O euro e os desequilibrios en Europa 

A unión monetaria é, entre outras cousas, un vínculo que modifica o equilibrio de poder dentro da súa zona monetaria. A literatura apoloxética da moeda única indica, ademáis dos efectos agardados da moeda común, un reequilibrio entre os distintos territorios. Como vimos, non sucedeu así na Italia post-unidade e na Alemaña unida. E tampouco sucederá na Europa do euro. O que presenciamos nos últimos anos en Europa é moi significativo. Porque non só nega calquera suposta tendencia a equilibrar a zona monetaria senón que se observan, en diversos países europeos, inquietantes características comúns ás da economía da Alemaña do leste tras a introdución do marco. Neste caso, a dinámica acentuouse polo cambio irracional, o que exacerbou as características negativas da zona afectada. Pero se enumeramos os diferentes fenómenos que afectaron a eses países nos últimos anos da crise da eurozona, dámonos de conta de que son semellantes, aínda que dun xeito menos paroxístico: caída do produto interior bruto, desindustrialización, elevado desemprego, déficit comercial, crecemento da débeda pública, emigración.
En comparación coa antiga Alemaña do leste só falta un elemento: as transferencias desde o estranxeiro para equilibrar o desequilibrio da balanza exterior. É probable que continúen faltando, polo menos se se entende no sentido da axuda financeira directa de Alemaña aos outros estados. E, en efecto, como se observou, as transferencias realizadas a Alemaña do leste “non son a menor das explicacións da forte resistencia dos alemán a mostrar hoxe máis solidariedade cara aos países da zona euro que están en crise”, sobre todo porque o seu peso se percibe como maior do que realmente é.
É interesante apuntar como, antes da crise, as transferencias eran algo habitual en forma de préstamos concedidos polos bancos alemán (e franceses) aos países hoxe en crise. E foi precisamente este tipo de transferencias as que facían tolerable o déficit comercial destes países. De feito, con estes préstamos os bancos de Alemaña e Francia financiaban a compra de bens alemán e franceses en países como Grecia (sen excluír, como sabemos, custosos armamentos). Pero entre o 2008 e o 2009 a banca de Aleamaña e Francia, severamente golpeada pola primeira onda da crise (a etapa americana que culminou co colapso de Lehman Brothers), comezou a reducir a súa exposición á periferia da zona euro, o cal descubriu –e empeorou- a situación de desequilibrio no seu interior. En canto a Alemaña, os préstamos bancarios a países “periféricos” de Europa reducíronse á metade, desde un máximo de 600 mil millóns de euros en 2008 a 300 mil millóns a finais de 2012.

Pero a decadencia desas transferencias non creou os desequilibrios, só os fixo evidentes. Quen creou, polo tanto, os desequilibrios en Europa? A resposta é que eses desequilibrios eran en parte preexistentes á unión monetaria e en parte foron agravados pola propia unión monetaria que eliminou un elemento de flexibilidade e de adaptación importante para as economías máis débiles da eurozona. Neste caso, faltaba o elemento de sobrevaloración anormal da moeda máis débil existente na Alemaña do leste, porén a unión monetaria representou unha apreciación relativa para os países que tiñan moedas máis débiles (como Italia coa lira) e unha devaluación para os países que tiñan as moedas máis fortes (como o caos de Alemaña cunha devaluación de arredor do 20%). Os negociadores italianos recordan agora con que furia tentou manter o valor da lira o máis alto posible o, por entón, presidente do Bundesbank Tietmeyer (ex negociador da unión monetaria alemá). En todo caso, en relación ao euro, o elemento clave non é o tipo de cambio que levou á moeda única, senón a propia creación da moeda única.
Aínda máis, en relación coas cifras dramáticas da economía na antiga RDA nos anos inmediatamente posteriores á unificación, citouse que estes eran os resultados lóxicos da “anexión sen preparar dunha zona con baixa produtividade económica por un territorio moi desenvolvido”. A evolución da crise europea, neste último ano, obríganos a preguntarnos se a unión monetaria europea non replicou o mesmo mecanismo, cos mesmos resultados a unha escala moito maior (continental), aínda que en proporcións menos estremas. A resposta, por desgraza, é afirmativa. Isto é unha refutación dos que viron a unión monetaria, precisamente, como a ferramenta para corrixir os desequilibrios. Polo contrario, despois de case que 15 anos do inicio do experimento, os datos son irrefutables. (…) 

"Modelo Alemaña” para Europa? 

É neste contexto que debe ser xulgada a actitude do stablishment alemán nos últimos anos. O xuízo debe ser severo. Pero debe, antes diso, mover a unha constatación: o modelo adoptado na Europa de hoxe non é diferente ao adoptado hai 20 anos coa Alemaña do Leste. En 1990, Kohl e Schäuble esixiron a Alemaña do Leste a transferencia unilateral de soberanía política e a transferencia do seu patrimonio público á Treuhandanstalt como prenda para recibir o regalo do “marco”; hoxe, Merkel e Schäuble pídenlles aos países europeos en crise o mesmo. En primeiro lugar, esixe a cesión cada vez máis estrita de dereitos sobre os orzamentos públicos, pero non falan de confiar ao BCE a supervisión dos bancos –o que permitiría ás autoridades europeas meter o nariz no opaco sector bancario alemán-; de feito, é Schäuble en persoa quen pide (con éxito) limitar o número de bancos supervisados a nivel europeo e para reducir a velocidade de todo o proceso. En segundo lugar, como vimos, mesmo pretenden a transferencia de activos públicos dos países en crise a terceiras instancias, non suxeitas ao control dos parlamentos, coma o Treuhand (a institución que privatizou toda a economía de Alemaña do Leste) e dotados de poder para privatizar a propiedade pública como garantía dos préstamos recibidos.

O xogo é sempre o mesmo. E tamén o estilo, “a tendencia á totalidade”, que un Honecker no cárcere discerniu como a característica constante dos expoñentes do capital alemán -ou, se se prefire, do stablishment dese país- que, como xa vimos, volver a campar nos últimos meses. Ademais do uso, preto do cinismo, das relación de forza, rexeitando calquera acordo aceptable, a convicción total na absoluta superioridade do punto de vista e, en especial, a feroz defensa dos intereses dos seus bancos e das súas grandes empresas. Esta é a actitude de quen pode gañar moitas batallas pero remata perdendo a guerra. Gañar ao grande é moito máis difícil que simplemente gañar.

http://temi.repubblica.it/micromega-online/il-sud-europa-fara-la-fine-della-ddr/?printpage=undefined

jueves, 23 de julio de 2015

A debacle grega. Perry Anderson



A crise grega provocou unha mestura de indignación e predicible autosatisfacción en Europa, tanto lamentando a dureza da solución imposta a Atenas como celebrando a retención no último minuto de Grecia dentro da familia europea, ou ambas a un tempo. Cada unha delas tan inútil como a outra. Unha análise realista non ten espazo para ningunha das dúas.

Que Alemaña é unha vez máis o poder hexemónico no continente non é algo novidoso en 2015: está claro desde polo menos os últimos 20 anos. Nin tampouco a reducción de Francia á súa serva -nunha relación non moi diferente á de Gran Bretaña cos EEUU- é unha novidade política: desde de Gaulle, os reflexos da clase política francesa déronlle a volta a aqueles da década dos corenta, non só na adaptación, senón tamén na admiración polo poder superior do momento, primeiro Washington e despois Berlín.

Sorprende menos aínda o resultado até agora da unión monetaria. Desde o principio, os beneficios económicos da integración europea –dadas por sentadas as opinións ben pensantes en todos os ámbitos- eran moi modestos.

En 2008, a estimación máis prudente, de dous economistas favorables á integración, Barry Eichengreen e Andrea Boltho, chegaron á conclusión de que pode ter aumentado o PIB do Mercado Común nun 3-4% desde finais dos anos cincuenta até mediados dos anos setenta; que o impacto do Sistema Monetario Europeo foi inoperante; que a Acta Única Euroea puido engadir outro 1% ; e que a unión monetaria apenas tiña ningún efecto discernible nin na taxa de crecemento nin no nivel de produción.

Isto foi antes de que a crise financeira global batese en Europa. Desde entón, notoriamente, a camisa de forza da moeda única foi tan desastrosa para o mediterráneo sur da Unión Europea, como vantaxosa para Alemaña, onde a presión salarial –que enmascara un moi baixo crecemento da produtividade- deu á industria alemá un látego de man competitivo en toda a UE. En canto ás taxas de crecemento, unha ollada aos resultados económicos de Gran Bretaña ou Suecia desde Maastricht é suficiente para mostrar o baleira que é a afirmación de que o euro foi unha bendición especial para calquera país que non sexa o seu principal arquitecto.

Esta é a realidade da “familia europea”, tal e como a construíu a unión monetaria e o Pacto de Estabilidade. A súa ideoloxía non se ve afectada. No discurso oficial e intelectual, a UE asegura a paz e a prosperidade do continente, desterra a fantasma do conflito entre nacións, defende os valores da democracia e os dereitos humanos, así como os principios do libre mercado temperado, no que se basea calquera outra liberdade en última instancia. As súas regras, aínda que firmes, son flexibles; as súa motivacións unen solidariedade e eficiencia.

Para a sensibilidade formada por esta ideoloxía –compartida por toda a clase política europea e a inmensa mayoría dos comentaristas e xornalistas- os sufrimentos de Grecia foron difíciles de observar. Pero ao final o sentido común prevaleceu, acadouse un compromiso e todos deben compartir a esperanza de que non se fixo un dano irreparable á UE.

Desde a vitoria electoral de Syriza en xaneiro o curso da crise en Grecia tamén foi predicible, se ben cun xiro final que non puido ser previsto. As orixes da crise descansan nunha combinación da fraude perpetrada polo PASOK baixo Kontastinos Simitis na cualificación para a entrada na zona euro, e o impacto da crise mundial de 2008 sobre a débil, cargada de débeda e non competitiva economía grega.

Desde 2010, sucesivos paquetes de austeridade –en tempos chamados “plans de estabilización”-  foron inflinxidos a Grecia, dictados por Alemaña e Francia, cuxos bancos estaban nun maior risco ante un default grego, pero implementados pola Troika da Comisión Europea, o Banco Central Europeo e o Fondo Monetario Internacional supervisando o asunto.

Cinco anos despois de desemprego masivo e recortes no estado do benestar, a débeda grega simplemente creceu aínda máis. Syriza accedeu ao goberno porque prometeu, con retórica ardente, poñer fin ao goberno da Troika sobre Grecia. “Renegociaría” os termos da tutela do país en Europa. Como esperaba facelo? Simplemente reclamándoo de xeito amable, e maldecindo cando non chegaba. Súplicas e maldicións por igual apelando aos valores máis elevados de Europa, ás que o Consello Europeo, con seguridade, non podería permanecer xordo.

Incompatible con estas efusións que mesturaban súplica e imprecación era, desde o principio, calquera idea de desistir do euro. Había dúas razóns para iso. A perspectiva provinciana da dirixencia de Syriza que atopaba difícil facer unha distinción entre ser membro da UE e da eurozona, tratando a saída do euro como se fose unha expulsión virtual da outra: o peor pesadelo para calquera bo europeo, tal como eles se vían.

Tamén eran conscientes do feito de que os estándares de vida gregos –lubricados polas baixas taxas de interese provocados pola converxencia dos diferenciais de toda Europa, enchidos cos Fondos Estruturais, aumentaran nos anos Potemkim de Simitis, deixando cálidos recordos populares do euro, que non se conectaron coas miserias posteriores a el. Syriza non fixo ningún intento de explicar a conexión. Tsipras e os seus colegas aseguraron a todos os que puideron escoitalos que, polo contrario, non podía haber ningunha dúbida sobre abandoar o euro.

Con isto, venceron calquera esperanza seria de negociación coa Europa real –non coa súa terra soñada.  En 2015, a ameaza dun Grexit era economicamente moito máis débil que en 2010, porque agora os bancos alemáns e franceses xa sacaran os seus froitos co rescate indo nominalmente a Grecia. A pesar da palabrería alarmista residual en toda parte, o Ministerio de Finanzas alemán desestimou, desde hai tempo, e con razón, as dramáticas consecuencias materiais dun default grego.

Pero para a ideoloxía europea, á que están subscritos todos os gobernos da eurozona, o golpe simbólico da moeda única –de feito, na típica linguaxe de moda, o “proxecto europeo” mesmo- sería grave, un revés que se considerou fundamental evitar. Se Syriza puxese enriba, tan pronto como foi elixida, plans contixentes para administrar un default -perparando o control de capitais, a moeda alternativa, e outras medidas transitorias que deberían ser impostas durante unha noite- e ameazase á UE con el, tería unha arma de negociación na súa man.

Se tamén deixase claro que, en caso de enfrontamento, podería retirar a Grecia da OTAN, mesmo Berlín pensaríao dúas veces antes de impoñer un terceiro paquete de austeridade nos fociños duns EEUU asustados ante calquera perspectiva similar a esta. Pero para os Cándidos de Syriza, isto era, naturalmente, aínda máis tabú que pensar no Grexit. Así, fronte un peticionario suplicando e abusando deles, pero sen unha carta na manga, por que as potencias europeas haberían facer ningunha concesión, sabendo de antemán que o que decidisen serían aceptado? En realidade, comportáronse dun xeito bastante racional.

O xiro na crónica anunciada veu cando o primeiro ministro grego, Alexis Tsipras, desesperadamente, convocou o referéndum sobre o terceiro memorándum, e o electorado grego, por unha gran maioría, rexeitouno. Armado con este rotundo “non”, Tsipras regresou a Bruxelas para pronunciar un “si” de can apaleado a un cuarto e aínda máis duro memorándum, alegando que non tiña outra alternativa, porque os gregos estaban co euro.

Nese caso, por que non facer a pregunta no referéndum? Aceptaría calquera cousa por ficar no euro? Ao pedir un firme “non” e nunha semana dar un sumiso “si”, Syriza tirou a toalla a unha velocidade sen precedentes desde que os créditos de guerra foron apoiados pola socialdemocracia europea en 1914, aínda que desta vez unha minoría do partido salvou o honor.

No curto prazo, Tsipras, sen dúbida florecerá sobre as ruínas das súas promesas, o mesmo que, a máis obvia comparación estranxeira, Ramsay Macdonald, líder do Partido Laborista, fíxoo en Gran Bretaña encabezando un goberno composto por conservadores e impoñendo austeridade na Gran Depresión, antes de ser sepultado no desprezo dos seus contemporáneos para a posteridade. Grecia tivo a súas propias figuras como esta. Poucos esqueceron a Stefanos Stefanopoulos da Apostasia de 1965. O país, sen dúbida, vai que volver vivir outro.

E que dicir da lóxica máis ampla da crise? Como todas as enquisas mostran, o apego á UE declinou abruptamente na última década en todas partes e por boas razón. Agora é vista amplamente como o que é: unha estrutura oligárquica, plagada de corrupción, construída sobre unha negación de calquera tipo de sobernía popular e que aplica un amargo réxime económico de privilexio para uns poucos e coacción para a maioría.

Pero iso non quere dicir que se enfronte a un perigo mortal desde abaixo. A ira é cada vez maior na poboación. Pero o medo segue a ser moito máis importante. En condicións de crecente inseguridade, por debaixo da catástrofe, o primeiro instinto sempre será aferrarse ao existente, malia que repela, en lugar de correr o risco do que podería ser radicalmente diferente. Só cambiará cando a ira sexa maior que o medo. Polo momento, os que viven baixo o medo –entre os que se atopa a clase política á que agora pertencen Tsipras e os seus colegas- están seguros.

lunes, 20 de julio de 2015

Lapavitsas chama ao Grexit como a única estratexia para o pobo grego


Transcrición do discurso pronunciado por Costas Lapavitsas en Atenas o 17 de xullo de 2015.

O goberno de Syriza acaba de asinar un novo acordo de rescate. Este acordo é un moi mal trato. É un mal trato polas razóns que vou enumerar:

En primeiro lugar, o acordo é recesivo. Vai facer que a economía grega entre en recesión. Só os incrementos de impostos chegan ao 2% do PIB. Esta imposición fiscal é sobre todo en materia de IVE, imposto indirecto, imposto sobre os bens consumidos polas maiorías traballadoras. Os impostos tamén se incrementan para as empresas e van golpear ás pequenas e medianas empresas principalmente, que aínda son a columna vertebral da economía grega.  Haberá tamén impostos á agricultura, e son probablemente os máis graves, duplicando o imposto sobre a renda dos agricultores e impoñendo outras obrigas sobre eles.

Así que non hai dúbida de que estas medidas son recesivas e se toman exactamente no momento en que a economía grega abala ao bordo da recesión. Así que vai ser unha propina de recesión, seguro.

En segundo lugar, o acordo impón medidas que son claramente desiguais. Intensificarán a desigualdade no país. Que ninguén vos diga que estas medidas non van intensificar a desigualdade no país. Por suposto, a maior parte dos ingresos fiscais virán de impostos indirectos que son, por definición, os que máis inducen á desigualdade. A desigualdade aumentará porque as medidas levarán 800 millóns de euros anualmente das pensións. Así que imporán unha carga significativa sobre os pensionistas. A desigualdade tamén aumentará porque, por suposto, o desemprego volverá subir o próximo ano.

As medidas e o acordo tamén son malas porque non van facer nada pola débeda nacional. Non hai reestruturación da débeda. Haberá unha substitución dalgunha débeda agora denominada baixo unha categoría que será determinada noutra. Pode haber algún beneficio marxinal en termos de tipos de interese e duración da débeda, pero é marxinal. A débeda sen dúbida aumentará en 20-25 mil millóns para recapitalizar os bancos. O FMI agarda que a débeda chegue a representar o 200% do PIB o próximo ano e iso é o que probablemente vai suceder.

En cuarto lugar, as medidas non farán nada para o desenvolvemento. Non hai nada para o desenvolvemento nestas medidas. O chamado paquete de 35 mil millóns de euros non existe. Estes son cartos que xa foron adxudicados a Grecia nos diversos fondos, non hai novo diñeiro dedicado a isto. Non hai perspectiva de desenvolvemento.

Finalmente, o acordo é claramente neocolonial. O goberno de esquerda asinou para Grecia un acordó neocolonial.

[Aplauso]

E é neocolonial por moitos motivos. Mencionarei tres. En primeiro lugar, o acordo propón a creación dun fondo de privatización de 50 mil millóns de euros que, basicamente, venderá propiedades públicas baixo administración estranxeira. Deses, 25 mil millóns irán para os bancos segundo o acordo. Se queda algo, e non quedará nada porque nunca acadarán os 50 mil millóns, irá para repagar a débeda e posiblemente para investimento. Esencialmente, entón, este fondo vai vender o que poida da propiedade pública para recapitalizar os bancos. Acabamos de aceptar o acordo que vai vender a plata da familia para recapitalizar os bancos fallidos gregos.

Tamén acordamos reformar a administración civil baixo a dirección da UE. Acordamos que siga o monitoreo, e este será moi severo e durará moito máis que os tres anos que dura este acordo.

Para min este acordo, na súa forma actual, representa unha capitulación desastrosa. Isto non é Brest-Litovsk. Os que pensedes que isto é Brest-Litovsk estades nun erro. Isto non vai de gañar tempo para establecer o poder bolxevique en Moscú e Leningrado. Isto non vai de gañar tempo. Non hai tempo que gañar. O tempo xoga a favor do inimigo neste contexto, e esta non é unha manobra táctica. Isto é poñer o país nun camiño que só ten unha saída. E esa saída non irá en favor dos dereitos das persoas.

O verdadeiro gañador deste acordo é obvio. Está a mirarnos na cara. O verdadeiro gañador é a oligarquía grega que se expresa nos mass media. É por iso que os mass media están a celebralo.

[Aplauso]

Ás veces, a realidade non é o que semella ser. Non tes que mirar alén da superficie. Se les a prensa grega e escoitas os medios sabes que gañaron.

Por que, logo, esta capitulación? Por que chegamos a isto despois de todo o entusiasmo de hai seis meses? Despois de toda a onda de apoio popular neste país e en toda Europa? Por que? Por que isto? A resposta é clara para min. E ten que ver cunha estratexia equivocada, que era o suficientemente boa para gañar eleccións, para trunfar nas eleccións, pero que resultou desastrosa no goberno. Estratexia equivocada que colapsou. Esta é a razón. Cal foi a estratexia equivocada? É moi simple, expresouse abertamente unha e outra vez. Imos lograr un cambio radical en Grecia, un cambio radical en Europa, e farémolo dentro da eurozona. Esa foi a estratexia. Ben, iso non é posible, e punto. Non é posible. Esa é a leccións dos últimos meses. Simplemente non é posible.

E non é algo debido á ideoloxía. Non é unha cuestión de ideoloxía, da ideoloxía neoliberal ou de calquera otura. Non é unha cuestión de correlación de forzas. Varias veces escoitei falar de correlación de forzas. E hai un debate agora, un novo ruxe ruxe, que di que imos esperar ao equilibrio da correlación de forzas para mudar Europa, se Podemos gaña entón as cousas serán diferentes de novo. Para iso haberá que esperar moito. Un tempo moi longo, porque as cousas non van mudar dese xeito.

Por que? Porque a unión monetaria á que pertence Grecia non é ideolóxica. Quero dicir que si o é pero non só. E non é só un equilibrio de forzas. É un mecanismo institucional. Canto antes entendan os gregos isto, mellor nos será. É un mecanismo institucional, é unha unión monetaria que é un corpo xerárquico que traballa para os intereses das grandes empresas e os intereses duns poucos dos países que a integran. Iso é o que é a UME.

[Aplausos]

É unha unión monetaria historicamente fracasada. E o fracaso manifestase no caso de Grecia. Grecia foi arruinada pola unión monetaria. E canto máis se aferra á súa pertenza, máis se destrúe o seu pobo e a súa sociedade. É algo coñecido e vello na historia das unións monetarias. Simplemente que cada nova ocasión a xente non quere velo.

Permitídeme unha digresión arredor da cuestión do diñeiro, xa que esta é unha audiencia académica. E posto que tantas persoas falaron en Grecia sobre este tema, permitídeme unha digresión porque eu pasei máis de 30 anos estudando o diñeiro. É a mercadoría das mercadorías. Son bastante antiguo nisto.

No seu estado e forma máis pura é unha cousa. Unha cousa. A maioría da xente entende o ouro como diñeiro. Ás veces aínda o é. Cando é unha cousa, opera claramente como adoitan facelo as cousas. E é o obxecto da reificación. As relación sociais encárnanse nesa cousa. Mecanicamente a sociedade sométese a si mesma a esa cousa. Sabémolo desde hai tempo, Keynes chamouno a escravitude do metal amarelo.

Por suposto, o diñeiro moderno non é unha cousa nese sentido. Aínda é unha cousa pero non unha cousa na forma de mercadoría producida. A peculiaridade do diñeiro moderno é que se xestiona. Xestiónase nas institucións, a través de comités, mecanismos, por toda unha xerarquía de relacións, á cima das cales se atopa a [inaudile]. O que sucede nesa xerarquía e nese marco é unha reificación. Unha reificación diferente á do ouro. O que se reifica nesas institucións é a práctica. Existe unha reificación da práctica. Así, os intereses ideolóxicos e de clase vólvense reificados na práctica, na institución mesma.

É isto o que a esquerda  non recoñeceu ben en Europa e Grecia. Os mecanismos da unión monetaria europea son prácticas de clase reificadas. É iso o que son. Non podes mudalos porque ti gañes o voto en Grecia. É imposible facelo. Non podes mudalos porque Podemos gañe en España. Non é posible facelo. Ou rachas co conxunto ou o aceptas tal como é. E isto demostrouse [inaudible].

[Aplauso]

Pero a pregunta importante é, agora que? Isto todo é análise, pero agora que? Que facemos? Deixádeme dicilo. E aquí, a miña propia práctica serve como proba. A única posición coherente no Parlamento ten que ter presente o seguinte: en primeiro lugar, o mandato electoral que Syriza recibiu o 25 de xaneiro. En segundo lugar, o referéndum que dixo non dun xeito moi claro, non aos rescates, moi claramente.

A única posición coherente no Parlamento con estas expresións da vontade popular era dicir non. Non, era a resposta coherente, e non dicir Si. Isto non é unha cuestión de consciencia moral. Respecto a consciencia moral de cada quen. Entendo a dificultade moral de cada membro do Parlamento e de cada membro de Syriza e de todo o mundo en Grecia. Non é unha cuestión de moral. Non estou a suxerir, nin por un minuto, que o Non é moralmente superior ao Si. Quero que isto fique claro. Non é unha cuestión de moralidade. É unha cuestión de xuizo político.

A política é o que importa, e o curso político correcto era dicir que Non. É o único que pode manter a consistencia que mencionei a respecto da vontade popular, co que dixemos á xente e co que probablemente haberá que facer no futuro.

Agora, o Si é probable que conduza en breve a grandes problemas. Moi grandes problemas polas razón que expliquei a respecto dos contidos do rescate. Non será posible cambiar Grecia ao aceptar ese rescate. Non será posible debido a que o acordo ten mecanismos de vixiancia moi graves. Esta xente no estranxeiro non é estúpida. Saben perfectamente de que se trata. E van impoñer condicións, regramentos, patróns de vixiancia que impidan a Syriza facer calquera mudanza na dirección en que moita xente desexaría.

Xa están a esixir que gran parte da lexislación que aprobamos nos últimos cinco meses, en interese do pobo traballador, sexa retirada. E iso é o que imos facer. Estannos obrigando a facelo. Alguén pensa que se vai poder aprobar unha lexislación máis radical a partir de agora? En que planeta vive? Iso é imposible. Non será posible.

Entón, que facemos logo? O que temos que facer é retirar o noso consentimento a este acordo. Para retirar o noso consentimento e para redeseñar un programa radical que sexa consistente cos nosos valores, os nosos obxectivos e o que dixemos ao pobo grego durante todo este tempo, todos estes anos. E ese programa radical é imposible sen a saída do euro. O único que realmente temos que facer é centrarnos no desenvolvemento dun plan para a saída do euro que nos permita implementar o noso programa. É tan obvio que estou sorprendido de que a xente aínda non o vexa despois de cinco meses de negociacións falidas.

Agora ben, temos forza para iso? Temos. Temos porque o referéndum, que dixo Non dun xeito tan poderoso, demostrou dúas cousas. A primeira é que o euro é unha cuestión de clase. Non é unha forma impersoal de diñeiro. Como dixen, cristaliza e encapsula as relación de clase. E a xente instintivamente entendeuno. Os ricos votaron Si, os pobres votaron Non no referéndum. Punto.

A segunda cousa que mostrou o referéndum, e isto é un gran cambio, é a primeira vez que vimos isto nos últimos cinco anos, é que os mozos de Grecia por fin falaron. A maioría de nós estivemos agardando a que os mozos dixesen algo. E esa xuventude de aspecto tan europeo, tan educada, en principio tan afastada de todos eses dinosauros de extrema esquerda que cren en Marx etc., esa xuventude grega que vai de Erasmus e viaxa aquí e alá, o 80% desa xuventude, dixo Non. E esa é a base para unha liña radical, para unha liña diferente en Syriza, hoxe. E se dicimos que Si, se mantemos o Si, perderemos a esa xuventude. Estou seguro.

Non teño moito tempo así que vou avanzar rapidamente. Como pensamos, logo, esta nova posición? É imposible de facer? Ben, existe un plan. Non hai que pensar que non había un plan sobre como saír desa unión monetaria desastrosa e implementar unha estratexia radical. Existe un plan. Simplemente que nunca se usou. O plan necesita desenvolverse e necesita vontade política. Sobre todo necesita vontade política para ser implementado.

Un plan, en forma de folla de ruta, ten que conter algunhas cousas claras. En primeiro lugar, non pagar a débeda nacional. A arma dos pobres é o default. Grecia ten que facer default á súa débeda. Non hai outro xeito de saír. A débeda está a esmagala. Así que o default é o primeiro paso para acadar unha cancelación profunda da débeda.

En segundo lugar, a nacionalización dos bancos. Nacionalización efectiva dos bancos.

[Aplausos]

Cando digo nacionalización, quero dicir nomear un comisario público e un grupo de funcionarios públicos seleccionados, máis algún tecnócratas, que saben que facer para dirixir os bancos e dicirlle a toda a dirección privada que vaia para a casa. Isto é o que necesitamos. Sen peros. E a estrutura legal debe ser modificada en consecuencia. É moi fácil de facer. Os bancos gregos neste momento teñen a propiedade das accións de maioría pública. Ten que ser convertida en [inaudible].

Os bancos deben continuar cos controis bancarios e de capital. A metade do traballo de saír desta desastrosa unión monetaria xa está feito. Pero funcionando adecuadamente os controis bancarios e de capital, non con este desaguisado que presenciamos nas últimas semanas. Que funcionen correctamente os controis bancarios e de capital que permitan aos traballadores e pequenas empresas comezar a funcionar de novo. É perfectamente posible. Vímolo unha e outra vez.

A continuación, conversión de todos os prezos. A conversión de todas as obrigas. Conversión de todas as existencias de diñeiro a razón de 1:1 á nova moeda. Calquera cousa pode converterse baixo lei grega. Os que manteñen depósitos perderán algo de poder adquisitivo. Non valor nominal, pero si algo poder de compra. Pero o gañarán de novo porque o poder de compra do que debemos tamén diminuirá. Así que a maioría da xente probablemente gañará con isto.

A continuación organizar o abastecemento dos mercados de produtos. Petróleo, medicina e alimentos. Perfectamente posible cunha orde en xerarquías, sempre que se teña algo de tempo por diante, non no último momento. Porque claro, se alguén pensa que isto se fai a mañá do luns pensándoo o domingo pola noite, será difícil, si. Estou de acordo.

E, por último, decidir como afrontar a presión do tipo de cambio. Como operar o tipo de cambio. O tipo de cambio probablemente vai baixar e volver subir. Así é como funciona normalmente. E vaise estabilizar nalgún tipo de taxa devaluada. Eu agardaría 15-20% de devaluación como posición final. Decidir como defender isto e como manexalo.

Que pasará se tomamos este camiño? E se o tomamos tras traballalo técnicamente pero, sobre todo, preparando á xente? Porque sen a xente isto é imposible. Ben, non é verdade. Tamén é posible facelo sen a xente. É posible facelo cos tanques nas rúas. Tamén é posible así, si. Pero obviamente ese non é o camino para a esquerda. A esquerda quere facelo coa participación popular, porque queremos liberar ás persoas. Queremos facelas compañeiras nisto.

Entón, que pasará logo se este é o camiño elixido? Permitídeme dicir que vin algunhas simulacións e algunhas econometrías do que é probable que ocorra co PIB, os prezos e así sucesivamente. Son moi útiles estas cousas e moi interesantes ás veces. Pero nesta ocasión, son, por definición, inútiles. Por que? Porque a simulación, máis que a econometría, asume que as características estruturais do modelo, se manteñen. Do contrario non se pode facer simulación ningunha. Aquí, por forza, estamos mudando a estrutura. Entendedes? Por forza faremos isto. É unha ruptura de réxime.

Ou por dicilo doutro xeito, como pode prever os efectos alguén que vai cultivar de novo a súa viña? Porque iso é o que vai pasar. Así que vai ser un cambio estrutural. Polo que calquera avaliación numérica do que é probable que suceda non vale de moito. Así que non creo ás persoas que din que non vai ser unha recesión do 25% Non o saben. É un número que sacan da manga.

O mellor que podemos facer nestas circunstancias é chegar a unha conxetura razoada sobre a base da experiencia anteriore e con base na estrutura da economía grega. A miña conxetura é que si seguimos este camino dun xeito preparado entraremos en recesión. Será difícil. Probablemente durará varios meses, polo menos a pendente descendente. Non creo que vaia durar máis de 6 meses a xulgar pola experiencia monetaria. En Arxentina a caída durou 3 meses. Despois, a economía volveu subir.

Así que o aspecto contractivo durará varios meses, entón a economía vai encoller. As taxas positivas de crecemento poderían tardar máis en aparecer debido a que o golpe no consumo, a incerteza, o golpe ás pequenas e medianas empreass probablemente será significativo. Eu agardaría taxas positivas de crecemento global despois de 12 a 18 meses.

Unha vez que o período de adaptación estea rematado, eu agardaría que a economía grega volvese a taxas de crecemente sostido bastante rápido. Hai dúas razón para isto. A primeira, a reconquista do mercado interno. O cambio de moeda permitiría ao sector produtivo grego volver conquistar o mercado nacional, recrear as oportunidades e actividades que vimos unha e outra vez que comportan estes eventos monetarios desta escala. E co goberno de esquerda isto será reforzado. Fará que sexa máis rápido. En parte porque as exportacións tamén subirán. En parte porque haberá un programa sostido de investimento público para impulsar o investimento privado e para dirixir o cremento durante os anos vindeiros.

Ben, isto é o que penso. Non teño tempo para ir máis alá. Pero quero dicir dúas cousas máis. Isto non é unha saída de Europa. Ninguén avoga por saír de Europa. A fusión entre o euro, a unión monetaria europea e Europa, este ben incorpóreo que nos acosa todo o tempo, non é real. Aquí falamos de saír da unión monetaria. Grecia seguirá sendo parte de Europa e das estruturas europeas, sempre e cando o pobo grego así o queira. Esta é unha estratexia para liberar a Grecia da trampa da unión monetaria que lle permita entrar nunha senda de crecemento sostido con xustiza social para inclinar a balanza a favor das persoas traballadoras deste país.

Non hai otura estratexia. Lamento ter que dicilo. Pero pensar que existe outra estratexia é participar nunha búsqueda inútil. Non hai outra estratexia.

Agora, non sei se Grecia vai facer isto. Hai un dito que coñecín recentemente moi interesante. Ao parecer pertence a un primeiro ministro israelí. E di que as nacións toman o camiño da sabiduría. O camiño da sabiduría. Pero só despois de probar todos os demais camiños antes diso. E no caso de Grecia, témome que isto é o que temos diante de nós. O camiño da sabiduría é o camino da saída con cambio social. Agardo que Syriza se decate e que diga non. Que non asinará este acordo. Que volverá aos seus principios e valores radicais. Que fará unha oferta á sociedade grega para levala polo camiño da sabedoría.

Grazas.